کاوشی در تاریخ فرهنگی تغذیه در ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری مردم شناسی، گروه مردم شناسی، دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران، تهران، ایران.

2 استاد مردم‌شناسی، ، گروه مردم شناسی، دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران، تهران، ایران.

https://doi.org/10.34785/J016.2019.694

چکیده

بیش از نود درصد از منابع آب کشور در بخش کشاورزی به مصرف می‎رسد. این در حالی است که محصولات زراعی تولیدی عمدتاً مصرف داخلی دارند. این‎گونه به نظر می‎رسد روی دیگر بحران آب حاصل شده از کشاورزی در ایران، تقاضا و رژیم‎غذایی مصرف‏ کنندگان است. رژیم‎غذایی شهروندان اکنون به سرعت در حال چرب، پُرپیمان و کالریک شدن است و از این جهت تغذیه به شکلی غیرمستقیم حجم بالایی از منابع آبی را به خود اختصاص می‏دهد. با اشراف بر بحرانی شدن وضعیت آب کشور در نیم قرن اخیر، ما در این پژوهش در پی پاسخگویی به این پرسش‏ ایم که چه عادات غذایی و سبکی از زندگی‏ در تاریخ ایران، مانع از خشکی کشور و دست‎اندازی به نظم طبیعی می‎گشته است؟ برای پاسخگویی به این پرسش، ضمن بررسی کتب و سفرنامه‏های تاریخی، از خلال مصاحبه‎های کیفی با سالمندان و عشایر، صحت این نوشته‏ها مورد واکاوی و مداقه قرار گرفته است. نتایج این تحقیق نشان می‏دهد که سازگاری ایرانیان با طبیعت، مرهون عواملی چون جمعیت 10 میلیونی و کمتر، تحرک و پویایی شدید جمعیتی، رژیم غذایی منطقه‏ای، کم‏تنوع و محدود، استقامت بالا و تقدیرگرایی است. بدیهی است که ادامه حیات پایدار در ایران، منوط به ترویج رژیم‎های غذایی سازگار با اقلیم خشک کشور می‎باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Historical Investigation of the Eating Habits in Iran

نویسندگان [English]

  • Rasoul Mohsenzadeh 1
  • Nasser Fackouhi 2
1 PHD in Anthropology, Faculty of Social Sciences, University of Tehran.Tehran,Iran.
2 Professor of Anthropology, Faculty of Social Sciences, University of Tehran.Tehran,Iran.
چکیده [English]

Over 90 percent of Iran’s water resources is used in agriculture, and this is despite the fact that the crops are mainly for domestic consumption. It seems that the other side of the water crisis caused by agriculture in Iran involves the demands and eating habits of the consumers. The diets are now becoming increasingly fatty, substantial and high-calorie, and, thus, a great amount of water usage depends indirectly on eating habits. Given the country’s water crisis in the last half century, this study seeks to answer the following question: what eating habits and lifestyles in the Iranian history prevented drought, and disrupting the balance of nature? To answer this question, historical books and travel writings were examined, and their validity was analyzed and investigated through in-depth interviews with elders and nomads. The results of this study suggest that the historical adaptability of the Iranians to nature was owing to factors such as a population of 10 million or less, high population mobility, regional, limited, undiverse diets, high endurance and fatalistic beliefs. For many reasons, the change in the dominant eating habits of the country has led to a greater vulnerability of the country’s environment.

کلیدواژه‌ها [English]

  • adaptability
  • eating habits
  • famine
  • population
  • poverty
  • water crisis

مراجع

ادمونز، سسیل جان. (1362). دو سفرنامه درباره لرستان. ترجمه سکندرامان الهی. تهران: نشر بابک.
استارک، فریا. (1364). سفر به دیار الموت؛ لرستان و ایلام. ترجمه علی محمد ساکی. تهران: نشر علمی.
اشترواس، انسلم و کربین، جولیت. (1397). مبانی پژوهش کیفی، فنون و مراحل تولید نظریه زمینه‌ای. ترجمه ابراهیم افشار. تهران: نشر نی.
اوکازاکی، شوکو. (1365). قحطی بزرگ سال 1288 در ایران. ترجمه هاشم رجب زاده. مجله آینده، 12(1و2و3): 41-28.  
آبراهامیان، یرواند. (1397). ایران بین دو انقلاب: درآمدی بر جامعه شناسی سیاسی ایران معاصر. ترجمه احمد گل محمدی و محمد ابراهیم فتاحی. ولیلایی. تهران: نشر نی
بنجامین، ساموئل. (1363). ایران و ایرانیان، خاطرات و سفرنامه، نخستین سفیر آمریکا در ایران ( 1883-1885) به کوشش رضا ملک زاده. تهران: نشر گلبانگ.
بودلایی، حسن. (1395). روش تحقیق پدیدارشناسی. تهران: نشر جامعه شناسان.
بوردیو، پیر. (1391). تمایز: نقد اجتماعی قضاوت‎های ذوقی. ترجمه حسن چاووشیان. تهران: نشر ثالث.
پرستش، شهرام. (1386). دیالکتیک عادت‌واره و میدان در نظریه عمل پی یر بوردیو. نامه علوم اجتماعی، 30: 32-1.
پولاک، ی-آ. (1361). ایران، سرزمین و مردم آن. ترجمه کیکاوس جهانداری. تهران: نشر خوارزمی.
جواهری، بشری. (1395). بازنمود اصول فرهنگ محور سبک زندگی ایرانی در طراحی وسایل آشپزخانه. پایان‎نامه کارشناسی ارشد دانشگاه تهران، دانشکده هنرهای زیبا.
حسامیان، فرخ، گیتی؛ اعتماد و حائری، محمد رضا. (1375). شهرنشینی در ایران. چاپ دوم. تهران: نشر آگاه.
دریابندری، نجف. (1379). مستطاب آشپزی، از سیر تا پیاز با همکاری فهیمه رستگار جلد اول. تهران: نشر کارنامه.
دکلایخو ، روی گونزالس. (1344). سفرنامه دکلایخو. ترجمه مسعود رجب نیا. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
دلاواله، پیتر. (1384). سفرنامه پیتر دلا واله. ترجمه شعال الدین شفا. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی. چاپ چهارم.
دوگوبینو، کنت دو. (1387). سه سال در ایران. ترجمه ذبیح الله منصوری. تهران: نگارستان کتاب.
دیولافولا، ژان. (1376). س‍ف‍رن‍ام‍ه‌‏‫: خ‍اطرات‌ ک‍اوش‌ه‍ای‌ ب‍اس‍ت‍ان‌ش‍ن‍اس‍ی‌ ش‍وش‌ ۱۸۸۴ - ۱۸۸۶‏. ت‍رج‍م‍ه‌ ای‍رج‌ ف‍رهوش‍ی‌. ت‍ه‍ران‌: اتشارات دان‍ش‍گ‍اه‌ ت‍ه‍ران‌.
ذاکر زاده، امیرحسین. (1373). سرگذشت طهران، گزیده‎ای از آداب و رسوم مردم. تهران: انتشارات قلم.
روحانی، نازنین و همکاران. (1387). ارزیابی محصولات غذایی و آب مجازی با توجه به منابع آب موجود در ایران. مجله علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی، 12 (46): 432-417.
سرنا، کارلا. (1362). آدم‎ها و آیین‎ها در ایران. ترجمه علی اصغر سعیدی. تهران: نشر زوار.
سعیدنیا، احمد. (1362). تهران: پایتخت قاجاریان، پهلوی، جمهوری اسلامی در پایتخت های ایران، به کوشش محمد یوسف کیانی. تهران: سازمان میراث فرهنگی.
سیف، احمد. (1373). اقتصاد ایران در قرن نوزدهم. تهران: نشر چشمه.
شاردن، عرفان و پیئر، تئودور. (1372). سفرنامه شاردن جلد دوم و سوم. ترجمه اقبال یغمایی. تهران: نشر توس.
شرلی، آنتوانت و شرلی، رابرت. (1362). سفرنامه برداران شرلی. ترجمه آوانس به کوشش علی دهباشی. تهران: انتشارات نگاه.
شیل، مری. (1362).  خاطرات لیدی، شیل، همسر وزیر مختار انگلیس در اوایل سلطنت ناصرالدین شاه. ترجمه حسن ابوترابیان. تهران: نشر نو.
صفی نژاد، جواد. (1396). کاریز در ایران و شیوه‌های سنتی بهره‌گیری از آن. تهران: نشر شرکت مدیریت منابع آب ایران، وزارت نیرو.
عین السلطنه، (1376)روزنامه خاطرات به کوشش مسعود سالور و ایرج افشار، ج 2، تهران: نشر اساطیر
غزالی، سمانه و اسماعیلی، عبدالکریم. (1390). بررسی آثار جانبی اضافه برداشت آب­های زیرزمینی بر عرضه گندم در دشت پریشان.، مجله اقتصاد کشاورزی، 5 (4): 129-107.
فرشی، علی اصغر. (1383). مصرف بهینه آب کشاورزی. قابل دستیابی از وب سایت www.irncid.org.
فکوهی، ناصر. (1392). تاریخ اندیشه و نظریه‌های انسان شناسی. تهران: انتشارات اکسیر.      
فلور، ویلم. (1386). سلامت مردم در ایران قاجار. ترجمه ایرج نبی پور. بوشهر: دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی‌درمانی بوشهر.
فوران، جان. (1382). مقاومت شکننده. ترجمه احمد تدین. تهران: نشر رسا.
فووریه، ژوانس. (1385). سه سال در ایران،  دربار ایران از 1306 تا 1309. ترجمه عباس اقبال. تهران: نشر علم.
فیلبرگ، کارل گونار. (1369). ایل پاپی: کوچ نشینان غرب ایران. ترجمه اصغر کریمی. تهران: نشر فرهنگسرا.
قاجار، نادرمیرزا. (1386). خوراک‏های ایرانی، به کوشش احمد باهر. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
کاتوزیان، محمد علی. (1393). اقتصاد سیاسی ایران: از مشروطیت تا پایان سلسله پهلوی. ترجمه محمد رضا نفیسی. تهران: نشر مرکز.
کتابی، احمد. (1390). درآمدی بر بررسی علل اجتماعی قحطی ها در ایران مورد پژوهیِ قحطی عام و عظیم 1288 ق/ 1249 ش. جامعه پژوهی فرهنگی، 1(3): 169-190.  
کرزن، جرج ناتاییل. (1367). ایران و قضیه ایران جلد اول. ترجمه غلام علی وحید مازندرانی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
کلارک، کنت. (1370). سیره منظره‏پردازی در هنر اروپا. ترجمه بهنام خاوران. تهران: نشر ترمه.
کمپفر، انگلبرت. (1363). سفرنامه کمپفر به ایران. ترجمه کیکاووس جهانداری. تهران: شرکت سهامی انتشارات خوارزمی. چاپ سوم.
مجد، محمدقلی. (1387). قحطی بزرگ. ترجمه محمد کرمی. تهران: موسسه مطالعات و پژوهش های سیاسی.
مرکز آمار ایران. (1396). سالنامه آماری برق آب کشور. وبگاه مرکز آمار ایران.
مصطفایی، غلامرضا؛ اکبری، حسین و حسین دوست، غلامرضا. (1379.  ارتباط مصرف آب قنات با ابتلا به بیماری های انگلی در مراجعه کنندگان به آزمایشگاه تشخیص طبی ابوزیدآباد کاشان طی سال های 77-1376. دو ماهنامه علمی پژوهشی فیض، 4 (1): 60-55.
منظورالاجداد، سید محمد حسین و قاسمی، رقیه. (1388). وبا و اقدامات دولت پهلوی اول برای مقابله با شیوع آن، فصلنامه تاریخ پزشکی، 1 (1): 171-188.
میرکیایی، مهدی. (1394). نان و سیاست. تهران: نشر علم.
ناطق، هما. (1358). مصیبت با  بلای حکمت. تهران: نشر نهرگستر.
 
 
De Chazournes, L. B. (2013). Fresh water in international law. Oxford University Press.
Golmohammadi, F. (2020). Land fragmentation and small holdings major barriers for sustainable agricultural development in Iran: Situations and problems (No. 2687). EasyChair.
Daly. H. and Cobb.J.B Jr.1991. for c(ommon Good. Beacon press: Boston –
Durning, A. (1991). Asking How Much is Enough, The State of the E–World.
Emans, S. J., Bravender, T., Knight, J., Frazer, C., Luoni, M., Berkowitz, C., ... & Goodman, E. (1998). Adolescent medicine training in pediatric residency programs: are we doing a good job?. Pediatrics, 102(3), 588-595.
Hosseinpour samim mamghani & k. Ahmadi someeh & H. reza Ebazade(2016) the food security statistics of iran ICAS VII Seventh International Conference on Agricultural Statistics I Rome 24-26 October 2016
Mesgaran, M. B., Madani, K., Hashemi, H., & Azadi, P. (2017). Iran’s land suitability for agriculture. Scientific Reports, 7(1), 1-12.
Millman. S. & wikates. R.(1990(Toward understanding Hunger; in L. –
Padowski, J. C., & Jawitz, J. W. (2009). The future of global water scarcity: Policy and management challenges and opportunities. Whitehead J. Dipl. & Int'l Rel., 10, 99.
Pickering, M. (Ed.). (2008). Research methods for cultural studies. Edinburgh University Press.
Ritzer, G. (1993). The McDonaldization thesis: Is expansion inevitable?. International sociology, 11(3), 291-308.
Ruiz, P. (2000). Comprehensive textbook of psychiatry (Vol. 1, pp. 938-950). B. J. Sadock, & V. A. Sadock (Eds.). Philadelphia, PA: lippincott Williams & wilkins.
Zimmer, D., & Renault, D. (2003, December). Virtual water in food production and global trade: Review of methodological issues and preliminary results. In Virtual water trade: Proceedings of the International Expert Meeting on Virtual Water Trade, Value of Water Research Report Series (Vol. 12, No. 1, pp. 1-19).
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار