نقد اسطوره‌ای آثار منیر فرمانفرماییان به روش اسطوره‌سنجی ژیلبر دوران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، گروه هنر، دانشگاه حضرت معصومه، قم، ایران

2 استادیار، گروه هنر، دانشگاه حضرت معصومه، قم، ایران.

10.22034/scart.2023.139629.1354

چکیده

آثار تجسمی، بستر مناسبی جهت ظهورعمیق‌ترین تفکرات بشر از جمله ببنش اساطیری بوده‌ و در هر دوره‌ و جغرافیایی، می‌توان بروز آن را در این آثار پی گرفت. بررسی و خوانش این آثار، به صورت روشمند، می‌تواند حقایقی را که پس عناصر بصری، مستتر شده، آشکار سازد. منیر فرمانفرماییان، با تاکید بر کارکرد آینه‌ها بیان و محتوای نوینی را ارائه نموده که پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی و بهره‌گیری از روش اسطوره‌سنجی، به نقد و تحلیل پنج اثر شاخص این هنرمند که در یک دوره ده ساله خلق شده‌اند، پرداخته و به این سوال که آثار این هنرمند بر مبنای کدام کهن‌الگوها و نمادها خلق شده و اسطوره‌ی شخصی و پنهان در آثار او چیست؟ پاسخ داده است. یافته‌ها نشان می‌دهد آینه به عنوان کارماده و کاربست هندسه مقدس با منشاء معماری در ساحت هنر پاپ و یا کانسپچوال در مرحله نمادسنجی، بر وحدت در عین کثرت، فرزانگی و اشکال مانند لابیرنت، مربع، شش‌ضلعی و مانند آن‌ها بر نماد مونث و زنانگی دلالت دارد. در مرحله روان‌سنجی، زمینه‌های آشنایی با هنر سنتی ایران و نیز تاثیر پذیری از تصاویر مبهمی که در آینه‌های شاهچراغ و نیز دستبافته‌ها و دیگر صنایع دستی ایرانی و تلفیق آنها با هنر معاصر نشان داده شده و در مرحله‌ی اسطوره‌سنجی نیز، اسطوره‌ی سیمرغ، اسطوره مسلط بر آثار اوست به نحوی که بازتاب هندسی تصویر شخص در هر اثر، معرفتی نوین از مفهوم وحدت و کثرت را در اذهان سبب شده و شهود معرفتی از «من حقیقی» را به مخاطب ارائه می‌دهد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Mythocritique of Mounir Farmanfarmaian's works using the method of Gilbert Durand 's myth analysis

نویسندگان [English]

  • Bahare Barati 1
  • Zahra Akbarzade Niaki 2
1 Associate professor, Department of Art, Hazrat-e Masoumeh University, Ghom, Iran
2 Associate professor, Department of Art, Hazrat-e Masoumeh University, Ghom, Iran.
چکیده [English]

Visual works are suitable platforms for the emergence of the most profound human thoughts, including mythological thoughts, and in every period and geography, its emergence can be traced in these works. Studying and reading these works, in a methodical way, can reveal the truths that are hidden behind the visual elements. Mounir Farmanfarmaian has presented a new expression and content by emphasizing the function of mirrors. The current research has analyzed five works of this artist that were created in a period of ten years, using the descriptive analytical method and the use of the myth analysis method. The findings show that the mirror as a work material and the use of sacred geometry with its architectural origin in the field of pop or conceptual art in the symbology stage, indicates unity while plurality, wisdom, and shapes such as labyrinth, square, hexagon and the like are a symbol of femininity. In the psychometric stage, the impressionability of the vague images in Shahcheragh mirrors as well as handwoven and other Iranian handicrafts and their integration with contemporary art is shown, and in the mythometric stage, the myth of Simorgh is the dominant myth in his works in such a way that the geometric reflection of the image In each work, a person has created a new knowledge of the concept of unity and plurality in the minds and presents the epistemological intuition of the "real me" to the audience.

کلیدواژه‌ها [English]

  • : mythocritiqe
  • mirror installation
  • reflection
  • plurality
انوشه، حسن (1381). فرهنگنامه ادب فارسی، جلد 2. تهران: وزارت ارشاد و فرهنگ اسلامی.
ارباب­زاده، مژگان؛ افضل طوسی، عفت السادات؛ کاتب،  فاطمه؛ دادور، ابوالقاسم (1396). باز تعریف بدن در هنر فمنیستی (دهۀ 1960و 1970). نشریۀ باغ نظر، 14(55)، 47-58.
افروغ، محمد (1400)، تحلیـل صورت­هـای تخیـل در قالی شـکارگاه مـوزه میهو با رویکرد به نظریه ژیلبر دوران. مبانی نظری هنرهای تجسمی، 12، 128-143.
امامی، صابر (1392).  آینه­های دور و نزدیک. تهران: خانۀ کتاب.
آیدنلو، سجاد (1396).  چند نکته، سند و آگاهی جدید دربارۀ جام جمشید و کیخسرو. مطالعات فرهنگ و هنر آسیا. 1 (1)، 1- 28.  
بلخی رومی، جلال­الدین محمد (1378) . مثنوی معنوی. به کوشش دکتر کاظم دزفولیان، تهران: طلان.
چیت­ساز، شقایق؛ ندایی­ فرد، احمد؛ نامورمطلق، بهمن (1398). خوانش رویکرد اسطوره‌ســنجی نزد ژیلبر دوران بانگاهی به زیورآرایه‌های باغ‌ایرانی. نشریه هنرهای زیبا-هنرهای تجسمی، 24 (3)، 31-42.  ‌
چیتیک، ویلیا (1386).  درآمدی بر تصوف. ترجمه محمدرضا رجبی، قم: مرکزمطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب.
خالقی­مطلق، جلال (1367). حافظ و حماسۀ ملی ایران، حافظ­شناسی. به کوشش سعید نیاز کرمانی، تهران:  انتشارات پاژنگ.
دادگی، فرنبغ (1369).  بندهش. گزارنده مهرداد بهار، تهران: انتشارات توس، چاپ اول.
رحمانــی، نجیبــه؛ شــعبانی خطیــب، صفرعلــی (1395). بررســی جایــگاه خیال و اســطوره در نقاشــی قهوه­خانــه­ای به روش ژیلبر دوران. نشــریه باغ نظر،  13 (42)، 19-42.  
شوالیه، ژان و آلن گرابران (1388).  فرهنگ نمادها، جلد1. ترجمۀ سودابه فضایلی، تهران: انتشارات جیحون.
عطارنیشابوری، فریدالدین (1383). منطق الطیر. مقدمه، تصحیح و تعلیقات، محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: سخن.
عیسی، رز (1387).  منیر شاهرودی فرمانفرماییان، گزیده آثار.  تهران: نشر نظر.
فرخزاد، فروغ (1393). دیوان اشعار. تورنتو، کانادا: نشر پرشین سیرکل.
کوپر، جی. سی. (1386). فرهنگ مصور هنرهای سنتی. مترجم: مریم کرباسیان، تهران: نشر نو
کیارستمی، بهمن (2015). فیلم مستند منیر، نیویورک، مصاحبه با منیر فرمانفرماییان، فرانک استلا، نادر اردلان.
کربن، هانری (1384).  بن ­مایه ­های آیین زرتشت در اندیشۀ سهروردی. ترجمۀ محمود به­فروزی، تهران: انتشارات جامی.
نامورمطلق، بهمن (1397).  درآمدی بر اسطوره­ شناسی نظریه ­ها و کاربردها. تهران: انتشارات سخن.
نامورمطلق، بهمن؛ چیت­ساز، شقایق، ندایی­فرد، احمد (1398). خوانش رویکرد اسطوره­ شناسی نزد ژیلبر دوران، با نگاهی به زیور آرایه ­های باغ ایرانی. نشریۀ هنرهای زیبا: هنرهای تجسمی،  79، 38-27.
نظامی، نظام الدین (1387). خمسه. براساس چاپ مسکو، چاپ دوم، تهران: هرمس.
هال، جیمز (1380). فرهنگ نگارهای نمادها در هنر شرق و غرب. مترجم: رقیه بهزادی، تهران: انتشارات فرهنگ معاصر.
ژان شوالیه، آلن گربران (1378). فرهنگ نمادها. ترجمه و تحقیق سودابه فضایلی، تهران: انتشارات جیحون، چاپ اول