خودآگاهی هنری در بستر تاریخی (مورد مطالعه: صادقی بیگ کتابدار در عصر صفوی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته تاریخ تطبیقی و تحلیلی هنر اسلامی، دانشگاه هنر تهران، تهران، ایران

2 دانشیار، گروه نقاشی، دانشکده هنرهای تجسمی، دانشگاه هنر تهران

10.22034/scart.2025.140899.1481

چکیده

صادقی بیگ کتابدار یکی از پیشروترین هنرمندان دوره صفوی بود که علاوه بر سرپرستی کتابخانه شاه‌عباس اول، فردی شناخته‌شده در حوزه شعر و ادب است. مطالعه آثار کلامی او و مقایسه‌شان با سایر آثار هم‌عصر وی این ایده را به ذهن می‌آورد که منش و روش او در چارچوب‌های زمانه‌اش نمی‌گنجیده است. بسیاری از نقدهایی که در آن زمان بر او وارد شده، در زمانه حاضر و در چارچوبی انسان‌گرایانه ازجمله مهم‌ترین مصادیق خودآگاهی هستند. این پژوهش با تمرکز بر آثار این هنرمند به دنبال واکاوی نقش خودآگاهی مؤلف بر جریان تحولات نقاشی ایرانی است. پرسش‌های اصلی‌ای که این پژوهش را برای رسیدن به هدف یاری می‌کند بدین قرارند: اختلاف میان اقوال دیگران درباره شخصیت صادقی و آنچه از آثار خود وی برمی‌آید چیست و از کجا نشاءت می‌گیرد؟ صادقی بیگ به‌عنوان یکی از متفاوت‌ترین و شاخص‌ترین هنرمندان دوره صفوی چگونه خودآگاهی‌اش نسبت به کنش هنرمندانه‌اش را تبیین می‌کرد؟ این تحقیق با در پیش گرفتن راهبردی کیفی به روش‌های مختلفی از قبیل تحلیل تطبیقی و تاریخ‌نگارانه و مورد پژوهی راه رسیدن به هدف و پاسخگویی به مسئله اصلی پژوهش را طی می‌کند. نتایج نشان می دهد که اختلافی که میان نظرات خود او و دیگران مشهود است، اختلافی از جنس ادراک فرهنگی است و به خاطر متفاوت بودن پارادایم فرهنگی آن دوران (خداگرایانه) از چارچوب اندیشه صادقی (انسان‌گرایانه) است. صادقی به شیوه‌های مختلفی چون تعریف از خود، تعریف از هنرش، تحقیر هم‌صنفان، احساس ضرورت برای نوشتن کتب تذکره، قانون تصویرگری و ... در ساحت کلامی خودآگاهی‌اش نسبت به خود و هنرش را به نمایش می‌گذاشت.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Artistic self - consciousness in historical context (Case study: Sadeqi Beg Kitabdar in the Safavid era)

نویسندگان [English]

  • Fatemeh Mehrabi 1
  • Seyed Hasan Soltani 2
1 Graduated in Comparative and Analytical History of Islamic Art, Tehran University of Art, Tehran, Iran
2 Associate professor, Department of Painting, Faculty of Visual Arts, Tehran University of Art
چکیده [English]

Sadeqi Beg Kitabdar, a prominent Safavid artist and head librarian under Shah Abbas I, is renowned for his contributions to poetry and literature. His works stand out from those of his contemporaries, indicating a unique character and approach that diverged from the norms of his time. Criticisms directed at him during his lifetime now serve as examples of profound self-awareness within a humanistic framework. This research aims to analyze the impact of Sadeqi's self-awareness on the development of Persian painting. The study focuses on Sadeqi's self-awareness and its role in shaping his artistic actions. Key inquiries include the disparity between external perceptions of Sadeqi's personality and his self-portrayal in his works. Employing qualitative strategies such as comparative analysis and case studies, the research seeks to address these questions. Results suggest that differences between Sadeqi's viewpoints and external perceptions stem from a clash of cultural paradigms—a theistic worldview prevalent in his era versus Sadeqi's humanistic perspective. Sadeqi expressed his self-awareness through various means, including self-praise, admiration for his art, and the production of Tazkira books and Qanun Al-Suvar. In summary, Sadeqi Beg Kitabdar's self-awareness transcends his time, providing insights into the confluence of culture, art, and individual identity during the Safavid period. Through his distinct approach and self-expression, Sadeqi contributed significantly to the artistic landscape of his era and beyond.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Self-awareness
  • Persian painting
  • Safavid painting
  • Sadeqi Beq Kitabdar