فرهنگ مصرفی و تخریب طبیعت: رویکرد انجمن‌های زیست‌محیطی به بحران زیست‌بوم (مطالعۀ موردی: انجمن‌ سبز چیا، مریوان)

جوادزاده اقدم, شفیع; محمدی, جمال

doi:https://doi.org/10.34785/J016.2021.498

فرهنگ مصرفی و تخریب طبیعت: رویکرد انجمن‌های زیست‌محیطی به بحران زیست‌بوم (مطالعۀ موردی: انجمن‌ سبز چیا، مریوان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ کارشناسی ارشد گروه جامعه‌شناسی، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران.

² دانشیار گروه جامعه‌شناسی، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران.

https://doi.org/10.34785/J016.2021.498

چکیده

پژوهش حاضر تلاشی است در جهت واکاوی انتقادی سیاستِ سبز که مبنای رویکرد انجمن‌های زیست‌محیطی به بحران زیست‌بوم است. استدلال اصلی این است که انجمن‌های زیست‌محیطی در تحلیل ریشه‌های بحرانِ زیست‌بوم و ارایۀ راهکارهای مقابله با آن از نقش سازوکارهای جهانشمولِ سرمایه‌داری غفلت می‌ورزند و با تمرکز بر عوامل جزییِ محلی به دام نوعی کیش حاشیه‌گرایی می-افتند. از منظر این پژوهش، تخریب طبیعت در جهان کنونی چیزی جدا از مناسبات اجتماعی و سیاسی نیست و فقط با تأمل در نشانگانِ متون و اسناد و نیز با تحلیل نگرش‌ها و فعالیت‌های کنشگران مربوطه می‌توان این پیوند را آشکار ساخت. میدان مطالعه انجمن‌های زیست‌محیطی کردستان و به‌طور مشخص انجمن سبز چیا در شهر مریوان است. داده‌ها در دو سطح گردآوری شده‌اند: متون و اسنادی که این انجمن تولید و منتشر کرده است و مصاحبه با اعضای فعال این انجمن دربارۀ نگرش‌ها و رفتارهای آن‌ها در قبال محیط زیست. داده‌های نوع اول از طریق روش خوانش نشانه‌گرایانه تحلیل شده‌اند و داده-های حاصل از مصاحبه‌ها از طریق روش تحلیل مضمونی. نتایج بیانگر آن است که فرهنگ‌سازی، ساده‌زیستی، زاگرس، زریبار، جمعیت، خشونت، کمپین، مدیریت، حقوق بشر، نوستالوژی و اکوتوریسم محوری‌ترین نشانه‌های مورد استفادۀ این انجمن در اسناد نوشتاری است. همچنین قانون‌گرایی، هویت‌طلبی و واقع‌گرایی عمده‌ترین مضامین مرتبط با سیاستِ سبز در انجمن چیا هستند. به طورِ کلی تأملِ انتقادی بر داده‌ها حاکی از آن است که تمهیدات نشانگانی چیا در جهت بازنمایی محیط‌زیست ذیل سیاست پدیدار مفصل‌بندی شده که نتیجه‌ی آن نامرئی‌کردن کلیت اجتماعی در تحلیل بحران زیست‌بوم است.

کلیدواژه‌ها

20.1001.1.27172414.1400.3.2.6.2

عنوان مقاله [English]

Consumer culture and destruction of nature: the approach of environmental associations to the ecosystem (Case study: Chya the Green Organization)

نویسندگان [English]

Shafii Javadzade Aghdam ¹
jamal mohamadi ²

¹ M.A. Student, Department of Sociology, Faculty of Humanities and Social Sciences, University of Kurdisatn, Sanandaj, Iran

² Associate Professor, Department of Sociology, Faculty of Humanities and Social Sciences, University of Kurdistan, Sanandaj, Iran

چکیده [English]

This research is an attempt to analyze critically the green politics as the basis of the approach of environmental associations to the ecosystem. This attempt is done through relying on the concept of consumer culture and its role in destructing ecosystem in contemporary world. The main argument is that environmental associations neglect the role of global capitalistic mechanisms when analyzing the causes of environmental crises and its solutions. Hence, they fall into the trap of a marginalist cult due to concentrating on particular and contextual phenomena. From the viewpoint of this research, the destruction of nature in contemporary era is something deeply related to social and political conditions, and this relation can only be explained through analyzing texts, documents, attitudes and activities of activists of environmental associations. The field of study is Chya Green Organization in Mariwan. The data are gathered in two levels: texts and documents produced by Chya and interviews with active members of this association about their attitudes and behaviors towards environment. The first data are analyzed by way of symptomatic reading and the second data through thematic analysis. The findings show that culturalization, violence, management, human rights, nostalgia, ecotourism, Zagros, Zaribar and campaign are among the most prevalent signs in texts and documents produced by this association. Also, constitutionalism, identification and realism are the central themes as to the green politics of Chya.

کلیدواژه‌ها [English]

environmental associations
environmental crises
green politics
symptomatic reading
Chya Green Organization

مراجع

ایگلتون، تری (1391). توهمات پست‌مدرنیسم. ترجمه‌ی مسعود کلبه‌بان، تهران: پژوهش‌های فرهنگ.

ایگلتون، تری (1396). «خاستگاه پسامدرنیست‌ها». ترجمه‌ی پرویز صداقت، در پسامدرنیسم در بوته‌ی نقد. گزینش و ویرایش: خسرو پارسا، تهران: مؤسسه‌ی انتشارات آگاه.

آلتوسر، لویی (1386). ایدئولوژی و سازوبرگ‌های ایدئولوژیک دولت. ترجمه‌ی روزبه صدرآرا، تهران: نشر چشمه.

باتو، امید (1395). هویت، فرهنگ و محیط‌زیست، ماهنامه‌ی فرهنگی-اجتماعی، 12.

بلامی‌فاستر، جان و مگداف، فرد (1399). آیا سرمایه‌داری سبز امکان‌پذیر است؟. ترجمه‌ی کیوان ابوذر، سایت میدان.

- (1382). اکولوژی مارکس؛ ماتریالیسم و طبیعت. ترجمه‌ی علی اکبر معصومبیگی، تهران: نشر دیگر.

- (1387). «شکست اصلاحات جهانی زیست‌محیطی»، در سرمایه‌داری و محیط‌ ز‌یست. ترجمه‌ی برزو نابت، تهران: نشر دیگر.

- (1396). «مارکس و محیط‌ زیست»، ترجمه‌ی محمود متحد، در پسامدرنیسم در بوته‌ی نقد. گزینش و ویرایش: خسرو پارسا، تهران: مؤسسه‌ی انتشارات آگاه.

- (1397). بوم‌شناسی اقتصاد سیاسی مارکسی. ترجمه‌ی رضا میرزا ابراهیمی، سایت نقد اقتصاد سیاسی.

- (1398). مارکس در مقام نظریه‌پرداز غذا. ترجمه‌ی روزبه آقاجری و شیرین کریمی، سایت پروبلماتیکا.

بلیکی، نورمن (1395). طراحی پژوهش‌های اجتماعی. ترجمه‌ی حسن چاوشیان، تهران: نشر نی.

تیم تحقیقاتی انجمن سبز چیا (1394). تالاب زریبار؛ عوامل تهدید و راه‌کارهای حفاظتی آن. ماهنامه‌ی فرهنگی-اجتماعی، 1 (3).

جمالی، افراسیاب (1396). اعتراض، اصلاح مداوم است. ماهنامه‌ی فرهنگی-اجتماعی، 3 (28).

حسینی، عدنان (1394). محیط‌زیست، خشونت و آگاهی کاذب. ماهنامه‌ی فرهنگی-اجتماعی، 1 (1).

دابسون، اندرو (1377). فلسفه و اندیشه‌ی سیاسی سبزها. ترجمه‌ی محسن ثلاثی، تهران: نشر آگه.

ریز، جان (1387). جبر انقلاب؛ دیالکتیک و سنت مارکسیستی کلاسیک. ترجمه‌ی اکبر معصوم بیگی، تهران: نشر دیگر.

سینزوود، الن میک (1395). خاستگاه سرمایه‌داری. ترجمه‌ی حسن مرتضوی، تهران: نشر ثالث.

قادری، چنور (1395). آثار سوءمدیریت بر چهره‌ی محیط‌زیست. ماهنامه‌ی فرهنگی-اجتماعی، 1 (7).

کمیته‌ی آموزش انجمن چیا (1396). زغال‌گیری در جنگل‌های بکر مریوان. ماهنامه‌ی فرهنگی-اجتماعی، 3 (28).

مارکس، کارل (1377). گروندریسه؛ مبانی نقد اقتصاد سیاسی. ترجمه‌ی باقر پرهام و احمد تدین، تهران: نشر آگه.

- (1394). سرمایه؛ نقد اقتصاد سیاسی. ترجمه‌ی حسن مرتضوی، تهران: نشر لاهیتا.

- (1397). دست‌نوشته‌های اقتصادی و فلسفی 1844. ترجمه‌ی حسن مرتضوی، تهران: انتشارات آشیان.

ماشری، پی‌یر و اتین بالیبار (1398). «ادبیات به مثابه‌ی فرم ایدئولوژیک»، در علم و ایدئولوژی، لویی آلتوسر، ترجمه‌ی مجیدد مددی، تهران: انتشارات نیلوفر.

مالجو، محمد (2014). کالایی‌سازیِ طبیعت در دولتِ یازدهم. سایت نقد اقتصاد سیاسی.

محمدی، انور و زائری، قاسم (1399). تحلیل گفتمانِ فرهنگِ زیست‌محیطی در ایران. فصلنامه جامعه‌شناسی فرهنگ و هنر، 2 (1).

والیس، ویکتور (1387). «محیط‌ زیست، دموکراسی و سوسیالیسم»، در سرمایه‌داری و محیط‌ ز‌یست، ترجمه‌ی برزو نابت، تهران: نشر دیگر.

هاروی، دیوید (1395). تاریخ مختصر نئولیبرالیسم. ترجمه‌ی محمود عبدالله زاده، تهران: نشر دات.

هوشیار، فرزاد (1394). روز جهانی تالاب‌ها و اهمیت دریاچه‌ی زریبار، ماهنامه‌ی فرهنگی-اجتماعی، 1 (4).

Burkett, P. (1999). Marx and Nature; A Red and Green Perspective, St. Martin’s Press; New York.

Bellamy F. J. and Berett. C. (2020). Marx’s Ecology and the Left, Capitalism and the Ecological Rift; The Robbery of Nature, Monthly Review Press, New York.

Bellamy F., J. and Berett. C. (2020). The Planetery Emergency, 2020-2050, Capitalism and the Ecological Rift; The Robbery of Nature, Monthly Review Press, New York.

Grljia, D. and Jelena, V. (2007). The Neolibral Institution of Culture and the Critiue of Culturization, Journal; the post-yugoslavian condition of institutional critique.

Roy, A. (2014). The NGO-ization of Resistance; www. Pambazuka. Org.

Seethi, K. M. (2001). Postmodernim, Neolibralim and Civil Society: A Critique of the Development Strategeies in the Era of Globalisation, The Indian Journal of Political Science, 62 (3).

Weston, D. (2014), The Political Economy of Global Warming; The terminal crisis (Routledge Explorations in Environmental Studies), Routledge Taylor and Francis Group, London and New York.