کیفیت زندگی و ارتباط آن با عوامل اجتماعی- روانی (مورد مطالعه: زنان سرپرست خانوار شهر شیراز)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد، گروه جامعه شناسی، دانشکده اقتصاد، مدیریت و علوم اجتماعی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

2 دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی، گروه جامعه‌شناسی، دانشکده اقتصاد، مدیریت و علوم اجتماعی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.

3 کارشناسی ارشد مطالعات زنان،گروه جامعه شناسی، دانشکده اقتصاد، مدیریت و علوم اجتماعی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.

https://doi.org/10.34785/J016.2022.005

چکیده

مطالعه پیش‌رو عوامل اجتماعی ـ روانی مرتبط با کیفیت زندگی زنان سرپرست خانوار شهر شیراز را بررسی می‌کند. داده‌های تحقیق حاضر حاصل یک مطالعه پیمایشی است. حجم نمونه مورد بررسی 400 نفر است که با روش نمونه‌گیری خوشه‌ای چند مرحله‌ای انتخاب شدند. روش گردآوری داده‌ها از طریق پرسشنامه بوده است. پرسشنامه مورد استفاده در این پژوهش، ترکیبی از اطلاعات جمعیت‌شناختی، پرسشنامه سرمایه اجتماعی، مقیاس عزت‌نفس روزنبرگ و پرسشنامه کیفیت زندگی است. این پرسشنامه توسط زنان سرپرست خانوار ساکن شهر شیراز پر شده است. داده‌ها با استفاده از نسخه 21 نرم افزار SPSS در دو بخش توصیفی و استنباطی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها در بخش استنباطی از آزمون‌های تفاوت میانگین (آزمون T)، تحلیل واریانس (آزمون F) آزمون همبستگی و رگرسیون چند متغیره استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان داد که بین متغیرهای تعداد افراد تحت سرپرستی، درآمد، تعداد سالهای تحت پوشش در موسسه حمایتی خاص، عزت‌نفس، انسجام اجتماعی، اعتماد اجتماعی، مشارکت اجتماعی، شبکه اجتماعی و سرمایه اقتصادی با کیفیت زندگی زنان سرپرست خانوار رابطة معنادار وجود دارد. همچنین، نتایج تحلیل رگرسیونی نشان داد که متغیرهای عزت‌نفس، اعتماد اجتماعی، انسجام اجتماعی و درآمد، متغیرهای تعداد افراد تحت سرپرستی و تعداد سال‌های تحت پوشش در موسسه خاص تعیین‌کننده‌های اصلی کیفیت زندگی زنان سرپرست خانوار هستند. در مجموع، این متغیرها 53 درصد از واریانس متغیر کیفیت زندگی زنان سرپرست خانوار را تبیین کردند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The quality of life and its correlation with Socio-Psychological Factors (Casestudy: Female-Headed Households in Shiraz)

نویسندگان [English]

  • Halima Enayat 1
  • Fatemeh Geravand 2
  • Roghayyeh Fotohabadi 3
1 Professor of Sociology, Department of Sociology and Social Planning, Shiraz University, Shiraz, Iran.
2 Ph.D student in Sociology, Department of Sociology and Social Planning, Shiraz University, Shiraz, Iran.
3 M.A. in Women's Studies, Department of Sociology, Faculty of Economics, Management and Social Sciences, Shiraz University, Shiraz, Iran.
چکیده [English]

The present Study examines the socio-psychological factors related to the quality of life (QoL) of female-headed households (FHHs) in Shiraz. Research data derived from a survey study. The sample consisted of 400 FHHs who were selected through multi-stage cluster sampling. Data has been collected through Questionnaire. Using questionnaire consisted of demographic information, social capital questionnaire, The Rosenberg self-esteem scale and QoL questionnaire. The questionnaire was completed by FHHs attending support agencies in Shiraz. Then, data were analyzed using SPSS Version 21.0. The data were analyzed using both descriptive and inferential statistics. Mean difference test (T test), analysis of variance (F test), correlation test and multivariate regression were used to analyze the data in the inferential statistics section. The results indicated that QoL of FHHs was significantly associated with the number of individuals under guardianship, number of years being covered by special support agencies, self-esteem, social cohesion, social trust, social participation, social network and economic capital. Regression analysis results, also, showed that self-esteem, social trust, social cohesion, income, number of individuals under guardianship and number of years being covered by special support agencies have determinative effects on QoL of FHHs. Overall, the variables accounted for 53% of the variance in QoL of FHHs.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • "Female-headed households"
  • "Quality of life"
  • "Social factors"
  • "Psychological factors"
  • "Shiraz"

مراجع

ادریسی، افسانه و حاتم­وند، زیبا (1391). بررسی مکانیزم تأثیرگذاری اشتغال بر کیفیت زندگی زنان سرپرست خانوار. پژوهش­نامه علوم اجتماعی، 3 (3)، 127-98.
امراله مجدآبادی، زهرا؛ نیک پیما، نسرین؛ حضرتی گنبد، سارا؛ نوری، فاطمه و نوعی محمدباقر، الهام (1398). کیفیت زندگی زنان سرپرست خانوار در ایران: یک مطالعه مروری. پژوهش پرستاری، 14 (5)، 65- 58.
بابایی­ فرد، اسداله (1393). عوامل اجتماعی مرتبط با فشارهای زندگی زنان سرپرست خانوار در شهرهای کاشان و آران و بیدگل. مجله رفاه اجتماعی، 14 (54)، 145-111.
پاتنام، روبرت (1392). دموکراسی و سنت­های مدنی (سرمایه اجتماعی و سنت­های مدنی در ایتالیای مدرن). ترجمه محمدتقی دلفروز، تهران: جامعه­ شناسان.
حسن­لو، مهدی (1394). بررسی رابطه بین ابعاد اعتماد اجتماعی و کیفیت زندگی زنان سرپرست خانوار شهرستان زنجان. کنفرانس ملی پژوهش­های کاربردی در علوم تربیتی و روانشناسی و آسیب­های اجتماعی ایران، تهران.
حسینی، احمد؛ فروزان، ستاره و امیرفریار، معصومه (1388). بررسی سلامت روان زنان سرپرست خانوار تحت پوشش سازمان بهزیستی شهر تهران. فصلنامه پژوهش اجتماعی، 2 (3)، 137-117.
حمیدی، فریده (1389). بررسی رابطه بین حمایت اجتماعی و سلامت روانی در زنان سرپرست خانوار در کارکنان یک دانشگاه نظامی. فصلنامه روانشناسی نظامی، 1 (2)، 60-51.
دراهکی، احمد و نوبخت، رضا (1400). بررسی وضعیت اقتصادی و اجتماعی زنان سرپرست خانوار ایرانی: یک آنالیز ثانویه. مجله پایش، 20 (4)، 437- 427.
رضایی، زهرا سادات؛ دهقانی، محسن و حیدری، محمود (1396). کیفیت زندگی زنان سرپرست خانواده: نقش تاب­آوری و کارکرد خانواده مبتنی بر مدل مک مستر. خانواده پژوهی، 13 (51)، 421- 407.
ریماز، شهناز؛ دستورپور، مریم؛ وصالی آذر شریبانی، سمیرا؛ ساعی­پور، نرگس؛ بیگی، زهرا و نجات، سحرناز (1393). بررسی کیفیت زندگی و عوامل مؤثر بر آن در زنان سرپرست خانوار تحت پوشش شهرداری منطقه 9 تهران. مجله تخصصی اپیدمولوژی ایران، 10 (2)، 55-48.
زاهد، سید سعید و خیری خامنه، بهناز (1390). بررسی نگرش زنان سرپرست خانوار تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی (ره) شهر شیراز به ازدواج موقت. پژوهشنامه زنان، 2 (2)، 66- 43.
زاهدی اصل، محمد و فرخی، جواد (1389). بررسی‌ رابطه‌ میزان‌ سرمایه‌ اجتماعی‌ با کیفیت‌ زندگی‌ سرپرستان خانوارهای‌ ساکن‌ تهران‌. فصلنامه علوم اجتماعی، (49)، 29-1.
سلطانی، محمدرضا؛ ازگلی، محمد و احمدنیا آلاشتی، سیامک (1395). درآمدی بر نقد نظریه سلسله­مراتب نیازهای مازلو. مطالعات رفتار سازمانی، 5 (1)، 172- 145.
سهامی، سوسن و قلی­پور، آمنه (1399). مقایسه­ حمایت اجتماعی، سبک­های مقابله و جوّ عاطفی خانواده در بین زنان سرپرست خانوار تحت حمایت و غیر حمایت در شیراز. مطالعات علوم اجتماعی ایران، 17 (64)، 63- 47.
علی مندگاری، ملیحه؛ بی بی رازقی نصرآباد، حجیه و اشرف گنجویی، سمانه (1397). وضعیت اقتصادی زنان سرپرست خانوار تحت پوشش نهادهای حمایتی: مطالعه ­ای کیفی در شهر شیراز. نامه انجمن جمعیت­شناسی ایران، 13 (25)، 192- 165.
غفاری، غلامرضا و اونق، نازمحمد (1385). سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی. مجله مطالعات اجتماعی ایران، 1 (1)، 199- 159.
فاین، بن (1396). سرمایه اجتماعی و نظریه اجتماعی: اقتصاد سیاسی و دانش اجتماعی در طلیعه هزاره سوم. ترجمه سیدمحمدکمال سروریان، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
فیلد، جان (1388). سرمایه اجتماعی، ترجمه غلامرضا غفاری و حسین رمضانی. تهران: نشر کویر.
گروسی، سعیده و شبستری، شیما (1390). بررسی رابطه سرمایه اجتماعی و سلامت روان در بین زنان سرپرست خانوار شهر کرمان. مجله مطالعات اجتماعی، 5 (1)، 122-99.
مازلو، آبراهام هرولد (1375). انگیزش و شخصیت، ترجمه احمد رضوی، مشهد: آستان قدس رضوی.
معاونت امور زنان و خانواده (1398). کتابچه طرح جامع توانمندسازی زنان سرپرست خانوار، تهران: معاونت ریاست جمهوری در امور زنان و خانواده.
موحد، مجید و حسین­زاده کاسمانی، مرتضی (1391). رابطه اختلال هویت جنسیتی با کیفیت زندگی. رفاه اجتماعی، ۱۲ (۴۴)، 142- 111.
میری، هانیه سادات؛ زنجانی، حبیب اله و ذوالقدر، خدیجه (1398). مقایسه تاثیر حمایت های اجتماعی بر سلامت اجتماعی زنان سرپرست و غیرسرپرست خانوار شهر مشهد. مجله علوم روانشناختی، 18 (84)، 2302- 2295.
وصالی، سعید و توکل، محمدمهدی (1391). بررسی تأثیر سرمایه اجتماعی بر کیفیت زندگی در شهر تهران. مطالعات جامعه شناختی شهری، 2 (2)، 220- 197.
 
Aghajanian (1981). Socioeconomics of female-headed households in Shiraz, Iran. International journal of sociology of the family, 99-104.
Aghajanian, A. & Thompson, V. (2013). Female Headed Households in Iran (1976 -2006). Journal of Marriage & Family Review,49(2), 115-134.(1981).. 
Alborz, A. (2017). The Nature of Quality of Life: A Conceptual Model to Inform Assessment. Journal of Policy and Practice in Intellectual Disabilities, 14(1), 15-30.
Baffoe, G., & Matsuda, H. (2018). An empirical assessment of households’ livelihood vulnerability: The case of rural Ghana. Social Indicators Research, 140(3), 1225-1257.
Bonomi, A. E., Patrick, D. L., & Bushnell, D. M., Martin, M. (2000). Validation Of the United States Version of The World Health Organization Quality of Life (WHOQOL) Instrument. Journal Of Clinical Epidemiology, 53(1), 1-12.
Chakrabarti, A. (2021). Status of women: a comparative study of female and male household heads in India. China Population and Development Studies, 4(4), 405-438.
Delhey, J., Böhnke, P., Habich, R., & Zapf, W. (2002). Quality of life in a European perspective: The EUROMODULE as a new instrument for comparative welfare research. In Assessing Quality of Life and Living Conditions to Guide National Policy (pp. 163-176). Springer, Dordrecht.
Diener, E., Suh, E. M., Lucas, R. E., & Smith, H. L. (1999). Subjective well-being: Three decades of progress. Psychological bulletin Journal, 125(2), 276.
Escuder-Mollon, P., Esteller-Curto, R., Ochoa, L., & Bardus, M. (2014). Impact on senior learners’ quality of life through lifelong learning. Journal Of Procedia-Social and Behavioral Sciences, 131, 510-516.
Georgian, B., & Lorand, B. (2015). The meaning of physical health in the improvement of the quality of life index. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 180, 1221-1228.
Glatzer, W., Camfield, L., Moller, V., & Rojas, M. (2015). Global handbook of quality of life. Exploration of well-being of nations and continents.
Gregory, D., Johnston, R., Pratt, G., Watts, M., & Whatmore, S. (Eds.). (2011). The Dictionary of human geography. John Wiley & Sons.
Inoguchi, T. & Fujii, S. (2012). The quality of life in Asia: A comparison of quality of life in Asia (Vol. 1). Springer Science & Business Media.
Kpoor, A. (2019). Assets and Livelihoods of Male-and Female-Headed Households in Ghana. Journal of Family Issues, 40(18), 2974-2996.
Kupke, V., Rossini, P., McGreal, S., & Yam, S. (2014). Female-headed households and achieving home ownership in Australia. Housing Studies, 29(7), 871-892.
Kwon, M., & Kim, H. (2020). Psychological Well-Being of Female-Headed Households Based on Age Stratification: A Nationwide Cross-Sectional Study in South Korea. International Journal of Environmental Research and Public Health, 17(18), 6445.
Marans, R. W. (2012). Quality of urban life studies: An overview and implications for environment-behaviour research. journal of Procedia-Social and Behavioral Sciences, 35, 9-22.
Mohit, M. A. (2014). Present Trends and Future Directions of Quality-Of-Life. journal of Procedia-Social and Behavioral Sciences, 153, 655-665.
Montoya, Á. J. A., & Teixeira, K. M. D. (2017). Multidimensional poverty in Nicaragua: Are female-headed households better off? Social Indicators Research, 132(3), 1037-1063.
Montserrat, C., Dinisman, T., Bălţătescu, S., Grigoraş, B. A., & Casas, F. (2015). The effect of critical changes and gender on adolescents’ subjective well-being: Comparisons across 8 countries. Child Indicators Research, 8(1), 111-131.
Nakazawa, M. (2017). Unstable landownership and economic differentiation among female-headed households in rural area of southwestern Uganda. Japanese Journal of Human Geography, 69(1), 57-72.
Panampitiya, W. G., & Edirisinghe, E. A. (2019). A buddhism as tool for psychological adaptation of female-headed households in Sri Lanka. Buddhist Approach to Harmonious Families, Healthcare and Sustainable Societies, 91.
Paolini, L., Yanez, A. P., & Kelly, W. E. (2006). An Examination of Worry and Life Satisfaction Among College Students. Journal of Individual Differences Research, 4(5).
Sabri, M. F., Dass, T. M., Burhan, N. A. S., Wahab, H. A. R. A., Wijekoon, R., & Simanjuntak, M. (2021). Determinants of Life Satisfaction among Female-Headed Households in Malaysia. International Journal of Business and Society, 22(1), 276-295.
Sirgy, M. J. (2001). Handbook of quality-of-life research: An ethical marketing perspective (Vol. 8). Springer Science & Business Media.
Theofilou, P. (2013). Quality of Life: Definition and Measurement. Europe's journal of psychology, 9(1), 150-162.
Yoosefi Lebni, J., Mohammadi Gharehghani, M. A., Soofizad, G., & Irandoost, S. F. (2020). Challenges and opportunities confronting female-headed households in Iran: a qualitative study. BMC women's health, 20(1), 1-11.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 10 مهر 1400
  • تاریخ بازنگری: 02 آذر 1400
  • تاریخ پذیرش: 27 بهمن 1400

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار