تحلیل جامعه شناختی پوشش روزمره و آئینی زنان در میان اقلیتهای مذهبی (مورد مطالعه: زرتشتیان و مندائیان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه تاریخ تطبیقی و تحلیلی هنر اسلامی، دانشکده هنر، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 عضو هیات علمی گروه پژوهش هنر، دانشکده هنر، واحد یزد، دانشگاه ازاد اسلامی، یزد، ایران

3 عضو هیات علمی گروه پژوهش هنر، دانشکده هنر، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

4 عضو هیات علمی گروه فلسفه هنر، دانشکده هنر و معماری، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران

https://doi.org/10.34785/J016.2022.009

چکیده

سبک­های پوششِ روزمره و آئینی در زمرۀ بارزترین نمودهای هویتی گروه­های اجتماعی است و مؤلفه­هایی چون باورهای دینی، مناسک آئینی­، آداب و رسوم، اقلیم، آب­و­هوا و غیره هر یک به نوعی بر شکل­گیری و یا تغییرات تدریجی آن تاثیرگذارند. پوشش نقش مهمی در برساخت هویت­ و هستی اجتماعی گروه­ها دارد و این برساخت هویت به­میانجی پوشش را می­توان به­شکلی انضمامی و تجربی در میان اقوام و مذاهب ساکن در ایران ردیابی کرد. این پژوهش تلاش دارد به مطالعۀ تجربی پوشش زنان در میان دو اقلیت مذهبیِ زرتشتی و مندائی، در جشن­ها و مراسم ­آئینی و کلاً در زندگی روزمره آنان بپردازد تا بدین­وسیله سویه­های اشتراک و افتراق این دو فرهنگ به­لحاظ سبک­های پوشش و نیز زمینه­ها و شرایط برسازندۀ این وضعیت واکاوی شود. نتایج نشان می­دهد که زرتشتیان و مندائیان، به­عنوان دو جامعه­ قومی-مذهبی، با داشتن پوششی متحدالشکل، که هر یک دارای خصوصیات ویژه­ای می­باشند و نیز با وجود تمامی تمایزاتی که بین زرتشتیان و مندائیان از لحاظ اعتقادات مذهبی و دینی دیده می­شود، نه­فقط گرایش بالائی به حفظ هویت قومی از طریق پوشاک دارند، بلکه با وجود تفاوت­های دینی، شباهت­های بسیاری در زمینه رنگ، اجزا و برخی اعتقادات فرهنگی و دینی در لباس زنان این دو قوم مشاهده می­شود. همچنین نتایج حاکی از آن است که این گرایش به پوشش سنتی، قومی و مذهبی در میان اقلیت­های ایرانی غالباً محدود به مراسم­ و اجتماعات خصوصی آنهاست و آنان در زندگی روزمره پوششی همانند سایر ایرانیان را ترجیح می­دهند. 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Sociological analysis of women''''s daily and religious clothing among religious minorities (Case study: Zoroastrians and Mandaeans)

نویسندگان [English]

  • ramona mohammadi 1
  • Abolfazl Davodi Rokanabadi 2
  • mohammad reza sharifzadeh 3
  • Hossein Ardalani 4
1 PhD student in the field of comparative and analytical history of Islamic art, Islamic Azad University, Central Tehran Branch
2 Professor and faculty member of the Faculty of Art and Architecture, Islamic Azad University, Yazd Branch
3 Professor and faculty member and director of the PhD Department of Art, Faculty of Art and Architecture, Islamic Azad University, Tehran Branch Community Verified icon
4 Assistant Professor and Faculty Member, Department of Art Philosophy, Faculty of Art and Architecture, Islamic Azad University, Hamadan Branch
چکیده [English]

 In all societies dress and adornment play symbolic, communicative and aesthetic roles. As Wilson puts it, “Dress is always unspeakably meaningful”. That is why, “issues like social identity, body, gender, appearance or self- representation lie at the center of any definition of fashion and clothing”. If it is true that clothing is an important signifier of identification with subcultures, we can claim that women, in Iran, have made their own feminine subculture through using fashionable clothing styles. Zoroastrian and Mandaean women constitute the statistical population of the study. The research method was descriptive-analytical and the method of data collection was library and field. In this article, the clothing of women of Zoroastrian and Mandaean religious minorities in celebrations and rituals as well as in daily life will be examined and the similarities and differences in clothing and the affecting factors will be discussed. This study presents these two minority ethnic groups view of cover as cultural and identity-building media. The results indicate that Zoroastrians and Mandaeans, with a uniform and religious cover with its own characteristics, have a tendency to preserve their ethnic identity. Also, they owe way of dressing, despite the religious differences, there are similarities with colors and beliefs in the clothes and if the tendency to traditional, ethnic and religious dress still exists among the minorities of Iran, it is only limited to their private ceremonies and gatherings, and they have the same dress in their daily lives as other Iranians.

کلیدواژه‌ها [English]

  • clothing
  • ethnicity
  • religion
  • Mandaean women
  • Zoroastrian women
آذرگشسب، موبد اردشیر (1382). آیین سدره پوشی زرتشتیان. تهران: انتشارات کانون زرتشتیان.
آشتیانی، علی محمد (1373). حجاب در ادیان الهی. تهران: نشر اشراق.
احمدی، حمید (1399). قومیت و قومگرایی در ایران از افسانه تا واقعیت. تهران: نشر نی.
اسکندری، بهنا (1394). صابئین مندائی ایران: تحقیق در دین صابئین مندایی و  اشتراک آنان با سایر ادیان. یزد: انتشارات سید علیزاده
اشتری، فرهاد و همکاران (1397). استان­ شناسی خوزستان. تهران: چاپ و نشر کتاب­های درسی ایران.
برنجی، سلیم (1367). قوم از یاد رفته: کاوشی درباره قوم صابئین مندایی. تهران: دنیای کتاب.
تحویلدار، عباس و فروزنده، مسعود (1392). ایران سرزمین صلح ادیان الهی. تهران: سفیران.
چوکسی، جمشید گرشاسب (1381). ستیز و سازش زرتشتیان مغلوب و مسلمانان غالب. ترجمه نادر سعیدی، تهران: ققنوس.
خمیسی، ساهی (1394). آیا صائبین مندائی را می­شناسید. تهران: یادآوران.
رستمی، حیدرعلی ( 1397). پژوهشی در آیین صابئین با تکیه بر منابع اسـلامی. تهران: انتشارات سمت.
شیرالی، عادل (1392). صابئین مندایی در ایران. تهران: دفتر پژوهش­های فرهنگی.
ضیاپور، جلیل (1346). پوشاک ایل­ها، چادرنشینان و روستائیان ایران. تهران: وزارت فرهنگ و هنر.
کیخسروی، مهردخت (1379). سدره­پوشی. شیراز: انتشارات رهگشا.
ممتحن، حسینعلی. (1337). تحقیق در احوال مذاهب  و رسوم صائبیان عراق و خوزستان. تهران: بی­نا.
میرفتاح، منصوره (1389). جشن­ها و آئین­های ایرانی از دیروز تا امروز. تهران: نشر محمد.
نیکنام، کورش (1392). آیین­ها و مراسم سنتی زرتشتیان ایران. تهران: فروهر.
هیلنز، جان راسل (1387). راهنمای جامع ادیان زنده. ترجمه عبدالرحیم گواهی، تهران: بوستان کتاب.
یارشاطر، احسان و گروه نویسندگان (1382). دانشنامه ایرانیکا پوشاک در ایران­زمین. ترجمه پیمان متین،  تهران: امیرکبیر.
یکتایی، مجید (1340). تریانا. تهران: بی­نا.
دانشور، سیمین و بهنام، عیسی. (1376). لباس زرتشتیان ایران. مجله نقش ­و ­نگار. 16-18.
رئیس ­السادات، تهمینه و دادبخش، مسعود (1398). بررسی ‌مراسم‌ و‌ آداب‌ سوگواری‌ زرتشتیان ‌در ‌ایران ­باستان. فصلنامه معرفت ادیان. 40: 71 – 90. 
سراج­زاده، سید حسین؛ مومنی، سمیه و درویشی، هادی (1397). بررسی جامعه ­شناختی زیست اجتماعی زرتشتیان تهران به ­عنوان یک اقلیت مذهبی. فصلنامه مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران. 7 (3): 497-522.
صادقی، زهرا و نجفی، آذین (1399). مطالعه تطبیقی پوشش محلی مردم هرمزگان با زرتشتیان. مجله پژوهش­های معاصر در علوم و تحقیقات. 2 (12): 1-14.
فیض ­آبادی، معصومه و عظیم­ زاده طهرانی، طاهره (1400). جستاری در پوشاک صابئین مندائی. فصلنامه مطالعات تاریخ فرهنگی.  (47): 95-129.
قرنجیک، ذلیخا (1378). پوشاک مردم خوزستان. کتاب ماه هنر.68-70.
محب، راضیه (1393). مروری بر مناسک صابئین مندایی با محور آب. مجله مطالعات خلیج فارس.1: 83- 84.  
مزداپور، کتایون (1383). تداوم آداب کهن در رسم­های معاصر زرتشتیان در ایران. فصلنامه فرهنگ. 49 و 50: 147-179.
نمیرانیان، پروا (1391). پوشش سنتی زنان زرتشتی. فصلنامه فروهر. 46 (453):  8-13.
‌نوابی‌قمصری، مریم‌السادات و پازوکی، ‌شهرام (1393). اسنی­ها ‌و‌ مندائیان:‌ مقایسه ‌باورها ‌و آئین‌ها. فصلنامه ادیان و عرفان. 47 (2): 315-343.
 
Braudt, w. (1981). Mandaean, Encyclopedia of Religion and Ethics, James Hastings(ed), vol.8, New York
Drower, E.S. (1937). The Mandaeans of Iraq and Iran: Their cults, customs, magic, legends, and folklore. London: Oxford University Press.