مطالعه کیفی تضادهای اجتماعی مرتبط با دین (میدان مطالعه: استان کردستان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جامعه شناسی فرهنگی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران ،ایران

2 استادیار جامعه شناسی ، گروه جامعه شناسی ، واحد تهران مرکزی ، دانشگاه آزاد اسلامی ، تهران ، ایران

3 استادیار جامعه شناسی ،گروه جامعه شناسی ، واحد تهران مرکزی ، دانشگاه آزاد اسلامی ، تهران ، ایران

doi.org/10.34785/J016.2022.028

چکیده

دین بر آن است که نقش خود را به عنوان عامل وحدت بخش ایفا کند در حالی که باورهای دینی و مذهبی گاه منجر به رفتارهای ضد اجتماعی و تنش زا می‌شود. پژوهش حاضر به بررسی تضادهای اجتماعی مبتنی بر دین در نیم قرن اخیر در استان کردستان می‌پردازد و چگونگی نقش دین در تضعیف یا تشدید تضادهای اجتماعی را مورد مطالعه قرار می‌دهد. امیل دورکیم، مرتون و پاسونز  نقش انسجام بخشی به دین می­دهند و کارکرد دین را محفاظت از جامعه می‌دانند. از سوی دیگر مارکسیست­ها معتقدند که دین نه تنها تضادهای اجتماعی را از بین نمی‌­برد، بلکه آن را تشدید می­کند. پژوهش حاضر از رویکرد برساخت گرایانه و روش‌های تاریخی کتابخانه‌ای و تاریخ شفاهی و قوم نگاری استفاده کرده و با ابزار اسنادی مانند کتاب، روزنامه و مصاحبه با افراد آگاه، تجربیات زیسته جامعه را بر اساس نظریات موجود مورد مطالعه قرار داده است. بر اساس یافته‌ها تضادها در کردستان گاهی بین فردی گاه بین فرقه‌ای، گروه­های مذهبی یا سکولار بوده است. گاهی این تضادها به صورت فکری و گاه به صورت فیزیکی و نیروهای قهری، در بلند مدت یا کوتاه مدت تقویت یا تضعیف شده است. نتایج حاکی از آن است که در جامعه مورد پژوهش دین به هفت شیوه بر تضادهای اجتماعی تأثیر می‌گذارد. از آن میان در یک مورد دین انعکاس دهنده‌ی تضاد، در سه مورد از بین برنده، پوشاننده و تضعیف کننده‌ی آن و در سه مورد دیگر منشأ، تقویت کننده و تداوم بخش تضادهاست.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Qualitative study of social conflicts related to religion (Kurdistan province)

نویسندگان [English]

  • Seyed Yasin Hosseini 1
  • Hasan Mohaddesi 2
  • Mohammad Bagher Tajeddin 3
1 PhD student in Cultural Sociology, Islamic Azad University, Central Tehran Branch
2 Assistant Professor of Sociology, Department of Sociology, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
3 Assistant Professor of Sociology, Department of Sociology, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Religion is supposed to play its role as a unifying factor, while religious beliefs sometimes lead to anti-social and destructive behaviors. The present study examines the social conflicts based on religion in the last half century in Kurdistan province and studies the role of religion in weakening or intensifying social conflicts. Emile Durkheim, Merton and Passons give religion a role of cohesion and consider the function of religion to protect society. On the other hand, Marxists believe that religion not only does not eliminate social contradictions, but also aggravates them. The current research has used the constructivism approach and library historical methods, oral history and ethnography and has studied the lived experiences of the society based on existing theories with documentary tools such as books, newspapers and interviews with knowledgeable people. According to the findings, conflicts in Kurdistan were sometimes between individuals, sometimes between sects, religious or secular groups. Sometimes these contradictions are intellectually and sometimes physically and coercive forces are strengthened or weakened in the long or short term. The results indicate that in the researched society, religion affects social conflicts in seven ways. Among them, in one case, religion reflects the conflict, in three cases, it destroys, covers and weakens it, and in the other three cases, it is the origin, strengthening and continuation of the conflicts.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Social Conflict
  • Religion
  • Kurdistan
  • Secularism
  • Ideology

مراجع

باغبان، مرتضی؛ آقاحسینی، علیرضا؛ و سیدجواد جمعه­زاده (1394). بررسـی تـأثیر دینـداری درونـی و بیرونـی بـر انسـجام ملـی، فصلنامه راهبرد اجتماعی فرهنگی، 4(14)، 183-163.
بقالی، هاوژین. (1398). بررسی سازوکارهای تأثیرگذار دین بر هویت اجتماعی کردها (مطالعه موردی: سلفیسم در کردستان). پایان­ نامه کارشناسی ارشد جامعه­ شناسی. دانشکده علوم اجتماعی و اقتصاد دانشگاه الزهرا.
پالس، دانیل.(1392). هفت نظریه در باب دین، ترجمه محمدعزیز بختیارى، قم، مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى.
تاتار, حسنعلی و سروش فتحی. (1395). بررسی نقش دین بر همبستگی اجتماعی در بین شهروندان شهر تهران. پژوهش اجتماعی, 8(30)، 31-64.
تامسون، کنت و دیگران. (1395). دین و ساختار اجتماعی، ترجمه‌ی علی بهرام پور و حسن محدثی، تهران: نشر کویر.
حافظ‏ نیا، محمدرضا و مراد کاویانی. (1385). نقش هویت قومی در همبستگی ملی (مطالعه موردی قوم بلوچ)، مجله پژوهشی دانشگاه اصفهان ( علوم انسانی)، 20(1)، 15- 46.
دلاویز، علی. (1385). احزاب  و سازمآن‌های اسلامی در کردستان (2006-1978)، فصلنامة زریبار،  62(1)، 115-99 .
رایشنباخ و همکاران. (1390). عقل و اعتقاد دینی. ترجمه احمد نراقی و ابراهیم سلطانی، تهران: طرح نو.
سایت همشهری آنلاین. (1399). تجمع دروایش قادریه در مرز باشماق  بدلیل درگذشت شیخ محمد کسنزانی، پیر طریقت قادریه.
سراج‌زاده, سیدحسین؛ قادرزاده، امید و رحمانی، جمیل. (1393). مطالعه کیفی مذهب و قوم‌گرایی در میان کُردهای شیعه و سنی، مجله جامعه شناسی ایران، 15(4)، 3-29.
عظیمی، کیومرث و چلونگر، محمدعلی. (1391). پراکندگی فرق و مذاهب تشیّع در کردستان، فصلنامه شیعه شناسی، 10(39)، 81-100.
عیوضی، محمدرحیم. (1386). اتحاد و انسجام ؛ زمینه­های شکل­ گیری، زمانه، 63(17)، 3-19.
غلامی، نجفعلی. (1386). موانع پویایی اتحاد و انسجام، زمانه، 63 (17)، 39-64.
فورشت، اینگر و پل رپستاد. (1394). درآمدی بر جامعه‌شناسی دین: چشم‌اندازهای کلاسیک و معاصر، ترجمه‌ی مجید جعفریان، ویراسته‌ی حسن محدثی گیلوایی، قم: دانشگاه ادیان و مذاهب.
قادرنژاد حمامیان؛ مهدی، امانی و حامد، آقائی. (1400). تحلیل سیاست­های دستگاه فرهنگی هنر معاصر ایران با کمک جامعه­ شناسی دین ماکس وبر، فصلنامه علمی جامعه­ شناسی فرهنگ و هنر، 3(3)، 62-44.
قراگزلو، محمد (1386).  ظهور و سقوط بنیادگرایی، تهران: قصیده­سرا.
قهاری، کیواندخت. (1392). درگیری اخیر در کردستان و نقش گروه سلفی در آن. وبسایت دویچه وله
کانت، ایمانوئل .(1395). دین در محدوده عقل تنها. ترجمه صانعی دره­بیدی، تهران: نقش­ونگار.
کوهن، استانفورد آلوین. (1386). تئوریهای انقلاب، ترجمه علیرضا طیب، تهران انتشارات قومس.
مسعودی، عصمت و همکاران. (1388). بررسی تعارض از منظر مکتب اسلام و تئوری‏های مدیریت، اندیشه مدیریت، 3(1)، 133-164.
مفتی‌زاده، احمد. (1359). کردستان، بی‌جا: انتشارات کمیته تبلیغات سازمان مسلمانان متعهد کردستان.
مفتی­زاده، احمد. (1358). من و انقلاب، تهران، بی­نا.
مفتی­زاده، احمد.(1359 ب). بحثی کوتاه درباره حکومت اسلامی، سنندج: بی‌نا.
مفتی­ زاده، احمد.(1361). کنکاشی در زندگی سیاسی مفتی­ زاده، مجله جوان، شماره 23، 87-91.
موحد، مجید و حمیدی­ زاده، احسان.(1388). علم و دین در آرای علوم اجتماعی: از تعارض تا تعامل، فصلنامه اندیشه دینی، 11(32)، 43-74.
همیلتون، ملکم. (1387).  جامعه­شناسی دین. مترجم: محسن ثلاثی، تهران: انتشارات ثالث.
یاسینی، سیده راضیه. (1401). برساخت نسبت هنر و تعهد اجتماعی در مجلات فرهنگی – ادبی دهه‌ی نخست پس از انقلاب،  فصلنامه علمی جامعه شناسی فرهنگ و هنر، 1(4)، 147-170.
یزدی، ابراهیم. (1383). ناگفته­ های کردستان از زبان وزیر امور خارجه دولت موقت دکتر ابراهیم یزدی در گفتگو با روزنامه آشتی، آشتی، 2 (22)، دوشنبه 24 اسفند.
یزدی، علیرضا. (1390).  نقش نهاد دین در همبستگی اجتماعی، روزنامه­ ایران، ۱۵ آبان ۱۳۹۰، شماره ۴۹۳۳.
Reychler, L. (2007). Religion and conflict, international Journal of Peace Studies, 2(1). 19-38.
Leger, D. H. (2013). The Role of Religion in Establishing Social Cohesion’ in   K     Michalski (Ed), Conditions of European Solidarity, vol II: Religion in the New Europe (Central European University Press, Budapest.
Storm, Ingrid. (2011). Secular Christianity as National Identity: Religion, Nationality and Attitudes to Immigration in Western Europe", A PhD Thesis OF Social Sciences at Manchester University.
William F. S. M. & David A. R. (2016). Nationalism versus Ethnic Identity in Sub- Saharan Africa”, American Political Science Review, 85(2), 393- 403.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 04 اسفند 1400
  • تاریخ بازنگری: 19 آبان 1401
  • تاریخ پذیرش: 06 آذر 1401

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار