تحلیل گفتمان انتقادی بازنمایی سلبریتی‌ها در صداوسیما: مطالعه موردی گزارش‌های خبری اخبار 20:30

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد، گروه علوم ارتباطات، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران، تهران ایران

2 دانشیار گروه علوم ارتباطات اجتماعی، دانشکدۀ علوم اجتماعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

doi.org/10.34785/J016.2022.032

چکیده

هدف این پژوهش، تحلیل گفتمان انتقادی شیوۀ بازنمایی سلبریتی‌ها در گزارش‌های خبری 20:30 شبکه دو صداوسیما است. صداوسیما، اصلی‌ترین رسانۀ مرتبط با حاکمیت سیاسی جمهوری اسلامی ایران برای ترویج و تثبیت ایدئولوژی است. سلبریتی‌ها با فعالیت‌هایی مانند اظهار نظرات سیاسی، فعالیت‌های خیرخواهانه و نمایش سبک زندگی در بسیاری از مواقع در تعارض با ایدئولوژی حاکمیت قرار می‌گیرند. خبر 20:30 به عنوان یکی از برنامه‌های خبری صداوسیما در گزارش‌های مختلف به این تعارض‌ها پرداخته و اقدامات بسیاری از سلبریتی‌ها را بازنمایی کرده‌است. این برنامه در نهان بازنمایی‌ها، به‌دنبال تعریف «سلبریتی» بوده که از برخی جهات علمی، به عنوان مسئله این تحقیق، دارای تناقض است.
در این پژوهش، سه گزارش خبری 20:30 بر اساس روش تحلیل گفتمان فرکلاف در سه سطح توصیف، تفسیر و تبیین، تحلیل شدند. نتایج نشان می‌دهد که گزارش‌های 20:30 هیچ تعریف ثابت و مشخصی از سلبریتی نداشته و بیشتر به صورت ایدئولوژیک، در زمان‌ها و شرایط گوناگون، تعاریف متفاوتی از آن‌ها ارائه داده‌است. این گزارش‌ها اغلب با بازنمایی «برساخت‌گرا» به‌دنبال تعمیق قطب‌بندی خود از «ما» (سلبریتی‌های موافق) و «دیگری» (سلبریتی‌های مخالف) است. بر این اساس می‌توان به دوخوانش کارکردگرایانه و انتقادی اشاره کرد که باید خوانش این گزارش‌های 20:30 را خوانش «کارکردی» دانست تا خوانش «انتقادی». از تبعات اصلی این خوانش، افزایش توجه و شهرت برخی از سلبریتی‌هاست که مشروعیت خود را با حمایت از نظام سیاسی حاکم کسب می‌کند که دارای آثار و پیامدهای منفی فرهنگی، اجتماعی و سیاسی زیاد و گسترده‌ای است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Critical Discourse Analysis of Representation of Celebrities on TV Programs: Case study: "20:30 News Reports" of Channel 2, IRIB

نویسندگان [English]

  • َAli Momeni 1
  • Abbas Ghanbari Baghestan 2
1 M.A. Graduate of Social Communication, Faculty of Social Sciences, University of Tehran, Tehran, Iran.
2 Associated Professor of Social Communication Sciences, Faculty of Social Sciences, University of Tehran, Tehran, Iran
چکیده [English]

This study aims to analyze how celebrities are “represented” on the 20:30 news section, channel 2 of IRIB. IRIB is the main national state-controlled media corporation for promoting and consolidating the official discourse. Since the celebrities' activities such as political comments, charity, and lifestyle in many cases might contradict the official discourse, the way in which they are represented in official media like IRIB is important. 20:30 News section as one of the leading IRIB news programs, cover celebrities in their news and reports on various occasions. In the way of representing celebrities, these programs have repeatedly tried to define "celebrity" which is somehow contradictory scientifically. In this study, three 20:30 news reports were analyzed according to the Fairclough critical discourse analysis method in three dimensions including description, interpretation, and explanation. The results show that the 20:30 reports’ definition of the celebrities is more ideological based, rather than being scientific in nature. While they have no fixed definition of celebrity, their approach seems to be a "constructivist" representation. The purpose of these programs are to strengthen current, dominant discourse and deepen the created dualization of “us” (proponents) vs. "others" (opponents). Considering the two types of "readings" of celebrities, the 20:30 reading should be considered a "functional" reading rather than a "critical" reading. One of the main consequences of such reading is the increase in attention and the fame of some celebrities who, according to scientific definitions, do not fall into the category of "celebrity" and therefore, negatively affect the cultural, social, and even political aspects of the society.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Celebrity
  • Representation
  • IRIB
  • Discourse
  • News 20:30

مراجع

آبیدین، کریستال. (1398). سلبریتی اینترنتی. ترجمه احسان شاه‌قاسمی، تهران: انتشارات سوره مهر.
ایرانخواه، امجد؛ قادرزاده، امید و خالق‌پناه، کمال. (1394). تحلیل گفتمان انتقادی: رویکرد نورمن فرکلاف. اولین کنگره علمی پژوهشی سراسری توسعه و ترویج علوم تربیتی و روانشناسی، جامعه شناسی و علوم فرهنگی اجتماعی ایران (ص. 1-8). تهران: انجمن توسعه و ترویج علوم و فنون بنیادین.
بختیاری، علیرضا. (1396). اقتصاد رسانه در ایران: علل ناکارآمدی رسانه‌های خصوصی ایران با تاکید بر مطبوعات. تهران: نشر دنیای اقتصاد.
بیچرانلو، عبدالله. (1391). بازنمایی ایران و ایرانیان در هالیوود. فصلنامۀ پژوهش‌های ارتباطی، 3 (پیاپی 71): 68-39.
خیامی، عبدالکریم؛ اسکندری، علی و خلقتی، مرضیه. (1398). بازکاوی فرهنگ سلبریتی‌گری و تعامل رسانه ملی با چهره‌ها. فصلنامۀ رسانه‌های دیداری و شنیداری، 13 (30): 32-7.
دبور، گی. (1398). جامعه نمایش. ترجمه گودرز میرانی، تهران:  انتشارات علمی و فرهنگی.
راودراد، اعظم و هومن, نیلوفر. (1397). تحلیل نشانه‌شناختی بازنمایی تروریسم در سینمای هالیوود، قبل و بعد از 11 سپتامبر. مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، 7 (1): 105-83.
رحمان‌زاده، ابوالفضل. (1399). آسیب‌شناسی حضور دوگانه سلبریتی‌ها در فضای‌مجازی و رسانه ملی بر اساس آموزه‌های اسلامی و ارائه راهکار. پایان‌نامه.
رحمان‌زاده، ابوالفضل؛ رضوی، سیدعلی‌محمد و رحیمی سجاسی، داوود. (1399). آسیب‌شناسی حضور دوگانه سلبریتی‌ها (بازیگران) در فضای‌مجازی و رسانه‌ملی بر اساس آموزه‌های اسلامی و ارائه راهکار. فصلنامۀ مطالعات دینی رسانه، 2 (7-8): 56-27.
سلیمانی، رضا و هراتی، محمدجواد. (1394). نظریه بازنمایی و انگاره‌های معنایی گفتمان رسانه‌ای آمریکا از اسلام و ایران. جستارهای سیاسی معاصر، 4 (پیاپی 18): 139-115.
عاملی، سعیدرضا. (1392). روش‌های تحقیق در مطالعات فرهنگی و رسانه. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
فاضلی، محمد. (1388). گفتمان و تحلیل گفتمان انتقادی. پژوهش‌نامه علوم انسانی و اجتماعی، 4 (14): 106-81
فرجی، سجاد؛ گیویان، عبدالله و فاضلی، نعمت‌الله. (1392). بازنمایی زندگی روزمره جوانان در سریال فاصله‌ها. جامعه‌پژوهی فرهنگی، 4 (پیاپی 10): 138-106
فرقانی، مهدی؛ بصیریان­ جهرمی، حسین و مهدوی، سارا. (1394). بررسی شیوه‌های طبقه‌بندی اعضا در تلویزیون بی‌بی‌سی فارسی: رویکردی تحلیل گفتمانی به برنامه‌های متمرکز بر موضوع‌های دینی «پرگار». مطالعات فرهنگ – ارتباطات، 16 (29):  99-73.
فرکلاف، نورمن. (1379). تحلیل انتقادی گفتمان در عمل: تفسیر، تبیین و جایگاه تحلیل‌گر. در محمد. نبوی، و مهران. مهاجر (تدوین کنندگان)، تحلیل انتقادی گفتمان، ترجمه محمود نیستانی، ص. 213-252). تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها.
فرکلاف، نورمن. (1379). تحلیل انتقادی گفتمان در عمل: توصیف. در محمد. نبوی ، و مهران. مهاجر (تدوین کنندگان)، تحلیل انتقادی گفتمان، ترجمه پیروز ایزدی، ص. 167- 212). تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها.
فهیمی­ سیوکی، محمدرضا و پویا، علیرضا. (1399). مدیریت خبر در استفاده از ظرفیت سلبریتی‌ها برای افزایش اعتماد به اخبار رسانۀ ملی. فصلنامۀ میان رشته‌ای ارتباطات و رسانه، 3 (9): 70-41
قنبری ­باغستان، عباس و شمس ­اسمعیلی، معصومه. (1400). تحلیل انتقادی برنامه‌ی دورهمی از منظر سلبریتی‌محوری و گفت‌وگوهای زرد.  فصلنامۀ جامعه­ شناسی فرهنگ و هنر، 3 (1):  53-37.
قنبری، عباس و مؤمنی، علی. (1399). مطالعۀ پویش اعتراضی صدای آبان 98 در شبکۀ اجتماعی اینستاگرام بر اساس مدل تحلیلی جاوت و ادانل. فصلنامۀ جامعه، فرهنگ و رسانه، 37: 119-105.
کشمور، الیس. (1396). فرهنگ شهرت. ترجمه احسان شاه‌قاسمی، تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
گیویان، عبدالله و سروی­زرگر، محمد. (1388). بازنمایی ایران در سینمای هالیوود. فصلنامۀ تحقیقات فرهنگی ایران، 4: 178-147.
گیویان، عبدالله و مخزن­ موسوی، سیده‌هاجر. (1392). بازنمایی شخصیت مذهبی در سریال «مرگ تدریجی یک رویا». فصلنامۀ مطالعات سبک زندگی، 2 (5 و 6): 168-135.
لیندلف، تامس و تیلور، برایان. (1397). روش‌های تحقیق کیفی در علوم ارتباطات. ترجمه عبدالله گیویان، تهران: نشر همشهری.
مقیمی، مریم؛ خانیکی، هادی و سلطانی، سیدعلی‌اصغر. (1399). تحلیل گفتمان انتقادی ابعاد سه­گانه نفرت پراکنی زنان علیه زنان در اینستاگرام. فصلنامۀ مطالعات رسانه‌های نوین، 6 (22): 109-69.
مک­کوایل، دنیس. (1382). درآمدی بر نظریه ارتباطات جمعی. ترجمه پرویز اجلالی، تهران: وزرات فرهنگ و ارشاد، مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها.
مهدی‌زاده، سیدمحمد. (1387). رسانه‌ها و بازنمایی. تهران: دفتر مطالعات و توسعه رسانه‌ها.
ون­دایک، تون آدریانوس. (1390). مطالعاتی در تحلیل گفتمان: از دستور متن تا گفتمان‌کاوی انتقادی. ترجمه پیروز ایزدی، تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
References
Fairclough, N. (1996). Language and power. London: Longman Group UK Limited.
Hall, S. (1997). El trabajo de la representación. Representation: Cultural representations and signifying practices, 1, 13-74.‏
Van Krieken, R. (2019). Celebrity society: The struggle for attention. Routledge.‏
Rojek, C. (2012). Fame attack: The inflation of celebrity and its consequences. A&C Black.‏
Stever, G. (2019). The psychology of celebrity. Routledge.‏

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار