بازنمایی سیمای زن در گفتمان مبارزه علیه سوژگی زن (مطالعه موردی: شبکه اجتماعی اینستاگرام)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی فرهنگی، واحد دهاقان، دانشگاه آزاد اسلامی، دهاقان، ایران

2 دانشیار گروه جامعه‌شناسی، واحد دهاقان، دانشگاه آزاد اسلامی، دهاقان، ایران

3 استادیار گروه جامعه‌شناسی، واحد دهاقان، دانشگاه آزاد اسلامی، دهاقان، ایران

doi.org/10.34785/J016.2022.042

چکیده

یکی از غنی‌ترین حوزه‌های بحث اشکال بازنمایی رسانه‌ها به هویت‌های جنسیتی مربوط می‌شود. در این بین اینترنت و فضای وب یکی از مؤلفه‌های اصلی شکل‌گیری و بازنمایی هویت زنان در جوامع جدید است. هدف پژوهش حاضر بازنمایی سیمای زن در گفتمان مبارزه علیه سوژگی زن در شبکه اجتماعی اینستاگرام است. روش تحقیق در این پژوهش، تحلیل محتوای کیفی با رویکرد استقرایی است. جامعه مورد مطالعه صفحات مرتبط با گفتمان مبارزه علیه سوژگی زن در شبکه اجتماعی اینستاگرام کاربران ایرانی است که با ملاحظات نظری و تحلیل محتوای کیفی انتخاب شدند. با استفاده از روش نمونه‌گیری هدفمند 6 صفحه که ماهیت پیام آن‌ها با یکدیگر متفاوت بود، به‌عنوان نمونه‌های تحقیق انتخاب شدند. نتایج نشان داد مقوله‌های نهایی به‌دست‌آمده شامل هویت‌یابی بازاندیشانه، بازسازی متون اجتماعی مخدوش، برابر خواهی، جهان‌شمولی خواسته‌های زنان، رهایی سوژه‌های مورد انقیاد، نقد حاشیه‌ای شدن زن، رسانه به مثابه امتداد زبان مبارزه، مقاومت نمادین بود که منطبق با گفتمان مبارزه علیه سوژگی زنان می‌باشد. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت شبکه اجتماعی اینستاگرام به مثابه حوزه عمومی، شرایطی را برای بازنمایی و بازسازی متفاوت از زنان فراهم نموده و زمینه مبارزه زنان علیه سوژگی و شیءوارگی در گفتمان مردسالار را مهیا ساخته و به ابزار رهایی زنان تبدیل گشته‌اند.

 
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Representation of women's profile in the discourse of the resistance against women's subjectivity (Case study: social network of Instagram)

نویسندگان [English]

  • Heyran Pournajaf 1
  • mansour haghighatian 2
  • Esmaeil Jahanbakhsh 3
1 Ph.D. student in Cultural Sociology, Dehaghan Branch, Islamic Azad University, Dehaghan, Iran
2 Associate Professor of the Department of Sociology, Dehaghan Branch, Islamic Azad University, Dehaghan, Iran
3 Assistant Professor of the Department of Sociology, Dehaghan Branch, Islamic Azad University, Dehaghan, Iran
چکیده [English]

One of the richest areas of discussion of the forms of media representation is related to gender identities. Meanwhile, the Internet and web space are one of the main components of the formation and representation of women's identity in new societies. The aim of the current research was to represent the image of women in the discourse of the Struggle against female subjectivity (case study: Instagram social network). The research method in this study was qualitative content analysis with an inductive approach. The community studied in this research was the pages related to the discourse of struggle against female subjectivity in the Instagram social network of Iranian users, which were selected with theoretical considerations and qualitative content analysis. Using the purposeful sampling method, 6 pages whose nature of messages were different from each other were selected as research samples. The results showed that the final categories obtained included rethinking identification, reconstruction of distorted social texts, equality, universality of women's demands, liberation of subjugated subjects, criticism of women's marginalization, media as an extension of the language of struggle, symbolic resistance, which is in line with the discourse of struggle against women's subjectivity. Therefore, it can be concluded that Instagram social network, as a public domain, have provided conditions for different representation and reconstruction of women and have prepared the ground for women's struggle against subjectivity and objectification in the patriarchal discourse and have become a tool for women's liberation.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Instagram
  • representation
  • subjectivity
  • women
  • liberation
اردکانی­ فرد، زهرا و رضوی‌زاده، سید نورالدین. (1400). زنان تأثیرگذار اینستاگرامی؛ زنانگی بازنمایی‌شده در صفحات زنان اینفلوئنسر ایرانی. زن در فرهنگ و هنر، 13(1)، 90-65.
بستان، حسین. (1385). بازنگری نظریه‌های نقش جنسیتی. زن در توسعه و سیاست، 4(2-1)، 31-5.
بیچرانلو، عبدالله؛ صلواتیان، سیاووش و لاجوردی، آزیتا. (1397). بازنمود سبک زندگی زنان جوان ایرانی در اینستاگرام. مطالعات فرهنگی و ارتباطات، 15(56)، 140-112.
پیوزی، مایکل. (1987). یورگن هابرماس. ترجمه احمد تدین (1393)، تهران: شرکت نشر کتاب هرمس.
حبیب زاده ملکی، اصحاب. (1394). رسانه‌شناسی. تهران: جامعه‌شناسان.
خانیکی، هادی و روحانی، ریحانه سادات. (1390). ارتباطات مجازی و سایبر سایکولوژی (مطالعه رابطه میان بهره‌مندی دانشجویان فنی دانشگاه تهران از وبلاگ با نگرش آنان درباره روابط مجازی). مطالعات اجتماعی ایران، 5 (3)، 48-71.
خمسه‌ای، اکرم. (1385). بررسی ارتباط میان رفتار جنسی و طرحواره‌های نقش جنسیتی در دو گروه از دانشجویان متأهل. خانواده پژوهی، 2(8)، 339-327.
سجادی، بختیار. (1401). برساخت و بازنمایی سوبژکتیویته در آثار ویلیام فاکنر (با تمرکز بر رمان خشم و هیاهو). جامعه‌شناسی فرهنگ و هنر، 4(3)، 15-1.
شاهرخ، لیلا و هاشمی، شهناز. (1396). سنتزپژوهی بازنمایی زنان در سینمای ایران. جامعه، فرهنگ و رسانه، 6(22)، 97-69.
عبدالهی‌نژاد، علیرضا و مجلسی، نوشین. (1397). خشونت کلامی مطالعه موردیِ اظهارنظرهای دنبال‌کنندگان در صفحات اینستاگرام هنرمندان ایرانی. مطالعات نوین، 4(13)، 61-1.
علیخواه، فردین؛ باباتبار، احسان و نباتی شغل، امین. (1393). زن به مثابه سوژه شناسا (تحلیلی از سینمای اصغر فرهادی). پژوهشنامه زنان، 5(2)، 87-59.
علیخواه، فردین؛ کوهستانی، سمانه و واقعه دشتی، طاهره. (1396). نقش شبکه‌های اجتماعی موبایلی در زندگی زنان (مطالعه موردی: شهر رشت). زن در فرهنگ و هنر، 9(4)، 509-491.
فوکو، میشل (1384). تاریخ جنسیت، ارداه به دانستن، ترجمه نیکو سرخوش و افشین جهاندیده، تهران: نشر نی.
کاستلز، مانوئل. (1380). عصر اطلاعات: اقتصاد، جامعه و فرهنگ: قدرت هویت. ترجمه افشین خاکباز و احمد علیقلیان، تهران: طرح نو.
کاظمی، عباس. (1384). پروبلماتیک زندگی روزمره در مطالعات فرهنگی و نسبت آن با جامعه ایران. فرهنگ و ارتباطات، 1(4)، 122-97.
کریمی، شهناز و نوانبخش، مهرداد. (1398). واکاوی مفهوم «سوژه» در رویکردهای تحلیل گفتمان. مطالعات توسعه اجتماعی ایران، 11(2)، 19-7.
کنعانی، محمدامین، حمیدی‌فر، مهدی و قربانی، ابوذر. (1396). بررسی تأثیر رسانه‌های اجتماعی بر هویت جنسیتی مادران و دختران: مطالعه‌ای در شهر رشت. توسعه اجتماعی، 11(3)، 128-97.
کوشن، کادیر. (1390). روایت هایدگر از ایده‌آلیسم دکارت رابطه سوژه و ابژه، ترجمه تینا فرنام. کتاب ماه فلسفه، 46: 15-10.
گیدنز، آنتونی. (1383). تجدد و تشخص. ترجمه ناصر موفقیان. تهران: نشر نی.
محمدی، جمال و پاشایی، لطیفه. (1400). زنان کرد در حوزه عمومی: زمینه‌ها، مؤلفه‌ها و فعالیت‌های تشکل‌های اجتماعی زنانه (مطالعه موردی: استان کردستان). زن در توسعه و سیاست، 19(3)، 403-379.
محمدی، جمال و محمدی، فاطمه. (1400). تحلیل گفتمان برساخت سوژه جسم‌مند زنانه در ارتباط با سلطه مردانه (زنان شهر سنندج). پژوهشنامه زنان، 12(36)، 256-227.
محمودی بختیاری، بهروز و ناصری، انیس. (1397). زن به مثابة شخص آندروژن در دو فیلم از سینمای ایران بررسی فیلم‌های روسری آبی و کافه ترانزیت. زن در فرهنگ و هنر، 10(3)، 331-311.
معمار، ثریا؛ عدلی پور، صمد؛ خاکسار، فائزه. (1391). شبکه‌های اجتماعی مجازی و بحران هویت (با تأکید بر بحران هویتی ایران). مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، 1(4)، 176-155.
مقیمی، مریم و مهری، رقیه. (1400). تحلیل انتقادی رسانه‌های اجتماعی: مطالعه موردی کارکردهای تلگرام و اینستاگرام بر مبنای نظریات مکتب فرانکفورت. جامعه، فرهنگ و رسانه، 10(39)، 193-175.
مهدی زاده، سیدمهدی. (1389). مطالعه تطبیقی نظریه کاشت و دریافت در ارتباطات. تهران: مرکز تحقیقات و مطالعات و سنجش برنامه‌ای سازمان صداو سیما.
نجاریان، بهمن و خدارحیمی، سیامک. (۱۳۷۷). دوگانگی جنسی (آندروژنی). تازه‌های روان‌درمانی، 3(9 و 10)، 44-30.
نش، کیت. (1382). جامعه‌شناسی سیاسی معاصر. ترجمه محمدتقی دلفروز. تهران: انتشارات کویر.
نیکخواه قمصری، نرگس و هلالی ستوده، مینا. (1392). از سوژه جنسی تا سوژه انقلابی: بازنمایی زن در گفتمان انقلاب اسلامی. مطالعات اجتماعی ایران، 7(3)، 170-150.
هال، دونالد. (1396). سوژگی. ترجمه هادی شاهی. تهران: پارسه.
References
Bem, S. L. (1975). Sex-role adaptibility: one consequence of psychological androgyny. Journal of personality and social psychology, 31, 634-643.
Chang, J., Ren, H., & Yang, Q. (2018). A virtual gender asylum? The social media profile picture, young Chinese women’sself empowerment, and the emergence of a Chinese digital feminism. International Journal of Cultural Studie, 21(3), 3225-340.
Garcia, R. L., Bingham, S., & Liu, S. (2021). The effects of daily Instagram use on state self-objectification, well-being, and mood for young women. Psychology of Popular Media. Advance online publication.
Gleeson, J. (2016). ‘(Not) working 9–5’: the consequences of contemporary Australian-based online feminist campaigns as digital labour. Media International Australia, 161(1), 77-85.
Hanna, E., Ward, L. M., Seabrook, R. C., Jerald, M., Reed, L., Giaccardi, S., & Lippman, J. R. (2017). Contributions of social comparison and self-objectification in mediating associations between Facebook use and emergent adults' psychological well-being. Cyberpsychology, Behavior and Social Networking, 20(3), 172-179.
Jane, E.A. (2016). Dude … stop the spread’: antagonism, agonism, and man spreading on social media. International Journal of Cultural Studies, 20(5), 1-17.
Mackay, F. (2015). Radical Feminism. 1st Ed, New York: palgrave macmillan.
McGregor, Sh. C., & Mourão, R. R. (2016). Talking Politics on Twitter: Gender, Elections, and Social Networks. Social Medi + Society, 2(3), 1-14.
Mu, D. W., & Lennon, SH. J. (2018). Objectification of Women in Sportswear Brands’ Instagram Accounts. Annual conference proceeding, 75(1), 1-4.
Reichart Smith, L. (2016). What’s the best exposure? Examining media representations of female athletes and the impact on collegiate athletes’ self-objectification. Communication & Sport, 4(3), 282-302.
Tankovska, H. Instagram: distribution of global audiences 2021, by age group. Statista. June, 2021, 29.‏