تطور مفهوم طبیعت از یونان باستان تا دوران معاصر، با تاکید بر وجوه فلسفی و سیاسی جنبش رمانتیسیسیم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دوره‌ی دکتری، رشته‌ی زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران

2 دانشیار و عضو هیات علمی گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران

3 استادیار و عضو هیات علمی گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران

doi.org/10.34785/J016.2022.043

چکیده

مفهوم و معنای طبیعت، به­ رغم ظاهر ساده، روشن و قابل فهم آن، مفهومی غامض و پیچیده است و در طول تاریخ راه­ طولانی و پرپیچ وخمی را پیموده است. «طبیعت (فوسیس و بعدها، نیچر)» در فرهنگ یونانی در نسبت با لوگوس، اروس، کاسموس، خائوس، تراژدی، میمسیس، پوئسیس، تِخنه، پراکسیس، دیالکتیک، امپریا و پایدیا طرح و فهم می ­شود. حوزه­ های گوناگون مطالعات اسطوره، تاریخ، فرهنگ­، جامعه­، اقتصاد و سیاست، فلسفه، هنر و ادبیات، و بسیاری از علوم، به حسب تلقی ­هایی که از طبیعت دارند امور، پدیده­ ها و مواجهات خود را طرح می­ ریزند و صورتبندی می­ کنند. بازنمایی طبیعت در همه ساحَت‌های دانش بشری، همواره مبتنی بر دوگانه­های مفهومی و استعاری در باب طبیعت (استعلایی/ درون‌ماندگار، داینامیک/ استاتیک، مکانیکی/ ارگانیکی، الهیاتی/ ماتریالیستی، دترمینیستی/ اُکازیونالیستی و جاندار/ بیجان) بوده است. با نظر به آراء فلاسفه و متفکران آلمانی، فرانسوی، انگلیسی و امریکایی دهه­های آخر قرن هجدهم و قرن نوزدهم، به جرات می ­توان گفت که بارزترین و پیچیده ­ترین تلقی­ از طبیعت در جریان عظیم رمانتیسیسم شکل گرفته است. مفهوم طبیعت در مکتب رمانتیسیسم مفهومی چندلایه و عمیق است. فروکاستن جنبش، بل انقلاب بزرگ رمانتیسیسم به مکتب ادبی و هنری، از طرفی و برجسته کردن ویژگی‌هایی چون ارتجاع، ضدیت با خردگرایی، روشنگری و تمدن، ستایش مالیخولیا و رنج و بیماری از طرف دیگر، سبب سرکوب وجوه ارزشمندی از رمانتیسیسم شده است که اینک در فرایند «بازگشت امر سرکوب ­شده» -به تعبیر لاکلاو- خود را باز می‌نمایانند. رهیافت ما در این پژوهش فلسفی و سیاسی است. سعی ما بر آن بود تا این دو نوع مواجهه را در مفهوم بنیادی طبیعت به هم برسانیم؛ یعنی علاوه بر وجوه زیبایی ­شناختی طبیعت، بنیادهای فلسفی و زمینه ­های سیاسی ِکانونی­ شدن طبیعت و نسبتش با دیگر مفاهیم رمانتیسم مانند فردیت، سوبژکتیویته و جهت­‌گیری ضدسرمایه­ داری را نشان دهیم. نتایج تحقیق نشان می­ دهد که رمانتیسم با هوشمندی تمام، پاره­ های مختلفی از آراء فلاسفه و متفکران را که سازگار با جوهر و جهت­ گیری خود دیده، جذب کرده است و  با ایده‌ی «رمانتیک کردن جهان» و «فهم جهان به مثابه اثرِ هنری» به دنبال برون­ شو از معضلاتی بود که تمام عرصه­ های فلسفی، معرفتی، اخلاقی، زیبایی­شناختی و سیاسی را در برگرفته بود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Evolution of the Concept of Nature from Ancient Greece to Modern Times, Emphasizing The Philosophical and Political Aspects of the Romanticism Movement

نویسندگان [English]

  • Sara Hashemi 1
  • Ali Reza Nikouei 2
  • Reza Cheraghi 3
1 Ph.D. Student in Persian Language and Literature, University of Guilan, Rasht, Iran.
2 Associate professor, Department of Persian Language and Literature, University of Guilan, Rasht, Iran.
3 Assistant professor, Department of Persian Language and Literature, University of Guilan, Rasht, Iran.
چکیده [English]

The concept of nature, despite its simple, clear and comprehensible appearance, is a mysterious and complicated concept and has traveled a long and winding path throughout history until today. "Nature (physis) in Greek culture is designed and understood in relation to Logos, Eros, Cosmos, Chaos, Tragedy, Mimesis, Poiesis, Techne, Praxis, Dialectic and Paideia. Various fields of studies of mythology, history, culture, society, economy and politics, philosophy, art and literature, and many sciences, according to their perceptions of nature; They plan and formulate their affairs and phenomena and how they face each other.The representation of nature in all fields of human knowledge has always been based on conceptual and metaphorical dual oppositions about nature: transcendence /immanent, dynamic /static, mechanical /organic,theological /materialistic, deterministic­ /occasionalistic and animate /inanimate. Considering the opinions of German, French, English and American philosophers and thinkers in the last decades of the 18th century and throughout the 19th century, it can be safely said that the most obvious and complex view of nature was formed in the great flow of romanticism. The concept of nature in the school of romanticism is a multi-layered and deep concept. Reducing the movement, rather the great revolution of romanticism to a literary and artistic school, on the one hand and highlighting characteristics such as reaction, opposition to rationalism, enlightenment and civilization, praise of melancholy and suffering and disease; On the other hand, it has caused the suppression of valuable aspects of romanticism, which are now showing themselves in the process of "the return of the repressed" - according to Ernesto Laclau-.Our approach in this research is philosophical and political. Our attempt was to bring these two types of encounters together in the fundamental concept of nature, that is, in addition to the aesthetic aspects of nature, we intend to indicate the philosophical foundations and political contexts of the focalization of nature and its relation to other concepts of romanticism including individuality, subjectivity and anti-capitalism orientation. The results of the research show that romanticism has intelligently attracted various parts of the opinions of philosophers and thinkers, which it saw as compatible with its essence and orientation, and with the idea of "romanticizing the world" and "understanding the world as a work of art"  was looking for solutions to problems that covered all philosophical, epistemological, ethical, aesthetic and political fields.

کلیدواژه‌ها [English]

  • nature
  • philosophical romanticism
  • political romanticism
  • aesthetics
  • subject
اخگر، مجید.(­1395). بازیابی امر محسوس، هفت گفتار در زیبایی­شناسی. تهران: نشر بیدگل .
اشمیت، کارل.(1394). رمانتیسم سیاسی. ترجمه­ی سهیل صفاری. تهران: نگاه معاصر.
ایگلتون، تری. (1397 ). چگونه شعر بخوانیم. ترجمه‌ی پیمان چهرازی. تهران: آگه. 
باتای، ژرژ. (بی­تاریخ). نفی طبیعت. ترجمه‌ی سامی آل­مهدی پروژه‌ی پوئتیکا. بی­جا.
سجادی، بختیار. ( 1401). برساخت و بازنمایی سوبژکتیویته در آثار ویلیام فاکنر (با تمرکز بر رمان خشم و هیاهو). فصل‌نامه‌ی علمی جامعه­ شناسی فرهنگ و هنر، 4 (3): 1- 15.
برلین، آیزایا. ( 1385). ریشه­های رمانتیسم. ترجمه­ی عبدالله کوثری. تهران: ماهی.
بیردزلی، مونروسی و جان هاسپرس. ( 1376). تاریخ و مسائل زیبایی شناسی. ترجمه­ی محمدسعید حنایی کاشانی. تهران: هرمس.
بیزر، فردریک. ( 1389). رمانتیسم آلمانی. ترجمه­ سیدمسعود آذرفام. تهران: ققنوس.
پینکارد، تری. ( 1394). فلسفه‌ی آلمانی 1760-1860؛ میراث ایده آلیسم. ترجمه‌ی ندا قطروبی. تهران: ققنوس.
جعفری، مسعود. ( 1378). سیر رمانتیسم در اروپا. تهران: مرکز.
جوادزاده اقدم، شفیع و محمدی، محمدی. ( 1400). فرهنگ مصرفی و تخریب طبیعت: رویکرد انجمن های زیست محیطی به بحران زیستبوم (مطالعه موردی: انجمن سبز چیا، مریوان). فصلنامه‌ی علمی جامعه شناسی فرهنگ و هنر، 3 (2): 123-148.
دوپره، لویی. ( 1400). روشنگری و بنیادهای فکری فرهنگ مدرن. ترجمه‌ی سیدمسعود آذرفام. تهران: ققنوس.
رحیمی بروجردی، علیرضا. ( 1398). اقتصاد هنر. تهران: مهر نوروز.
رند، آین. ( 1396). بیانیه‌ی مکتب رمانتیک. ترجمه­ی نیلوفر آقاابراهیمی. تهران: تمدن علمی.
روزن، استنلی. ( 1398). ستیز فلسفه و شعر، پژوهش­هایی در اندیشه­ یونان باستان. ترجمه­ غلامرضا اصفهانی. تهران: شب­خیز.
روشنی ­پایان، میلاد. (1401). اتوپیا در رمانتیسم سیاه جستاری در ادبیات رمانتیک آمریکا. تهران: ققنوس.
سه­یر، رابرت و لووی، میشل. (1377). رمانتیسم و تفکر اجتماعی. ترجمه‌ی یوسف اباذری. ارغنون، 2. ­118.
سیدحسینی، رضا. (­1391). مکتب‌های ادبی. تهران: نگاه.
فاستر، جان بلامی. ( 1382). اکولوژی مارکس، ماده­باوری و طبیعت. ترجمه‌ی اکبر معصوم‌بیگی. تهران: دیگر.
فشاهی، محمدرض. ( 1356). بحران جهان و بحران رمانتیسم. تهران:گوتنبرگ.
فورست، لیلیان. ( 1375). رمانتیسم. ترجمه­ی مسعود جعفری جزی. تهران: مرکز.
فیشر، ارنست. (­1379). ضرورت هنر در روند تکامل اجتماعی. ترجمه‌ی  فیروز شیروانلو. تهران: توس.
قادری، بهزاد. ( 1399). با چراغ در آینه­های قناس، بهار دوم در ادبیات نمایشی از انقلاب فرانسه تا رخداد 1968. تهران: بیدگل.
 کاپلستون، فردریک. (­1387). دیباچه‌ای بر فلسفه‌ی قرون وسطی. ترجمه‌ی مسعود علیا. تهران: ققنوس.
کاسیرر، ارنست. ( 1377). اسطوره­ دولت. ترجمه­ یدالله موقن. تهران: هرمس.
کاسیرر، ارنست. ( 1377). فلسفه­ روشنگری. ترجمه­ یدالله موقن. تهران: نیلوفر.
گادامر. هانس گئورگ. ( 1393). آغاز فلسفه. ترجمه­ عزت­‌الله فولادوند. تهران: هرمس. چ ششم.
گرنز، استنلی و راجر اولسن. ( 1389). الاهیات مسیحی در قرن بیستم. ترجمه­ روبرت آسریان و میشل آقامالیان. تهران: ماهی.
لووی، میشل. (1396). ستاره‌ی صبحگاه، سوررئالیسم، مارکسیسم، آنارشیسم، موقعیت­گرایی، آرمان­­شهر. ترجمه‌ی رضا اسکندری، تهران، خرد سرخ.
نصر، سیدحسین. ( 1395). دین و نظم طبیعت. ترجمه­ انشاالله رحمتی. تهران: نی. چ 6.
وانسلوف، ویکتور ولادیمیر. (­۱۳۹۸). استاتیک رمانتیسم. ترجمه‌ی بابل دهقان. تهران: نشر اشاره.
ولک، رنه. (­1373). تاریخ نقد جدید. ترجمه­ سعید ارباب شیرانی. تهران: نیلوفر. ج 1.
ویس، ژان ماری. (1397). واژه‌نامه‌ی هایدگر. ترجمه‌ی شروین اولیایی. تهران: ققنوس.
هارلند، ریچارد. ( 1396). دیباچه­ ای تاریخی بر نظریه‌ی ادبی، از افلاطون تا بارت. ترجمه‌ی بهزاد برکت. تهران: ماه و خورشید.
هال، ورنون. ( 1378). تاریخچه‌ی نقد ادبی. ترجمه‌ی احمد همتی. تهران: روزنه.
هاوزر، آرنولد. (1377). تاریح اجتماعی هنر. ترجمه‌ی ابراهیم یونسی. تهران: خوارزمی.
هیث، دانکن، جودی بورهام. (­1392 ). رمانتیسم. ترجمه‌ی کامران سپهران. تهران: قدم اول.
یِگر، ورنر. ( 1389). صدر مسیحیت و پایدیای یونانی. ترجمه‌ی فریده فرنودفر. تهران: حکمت.
یِگر، ورنر. ( 1392). الهیات نخستین فیلسوفان یونان. ترجمه­ی فریده فرنودفر. تهران: حکمت. چ دوم.
 
References
 Bowie, A. (2000). “Romantic Philosophy and Religion”, in Cambridge Componion to German Romanticism, edited by Nicholas Saul, Cambridge University Press.
Gonzalez A. (­2014). The concept of Nature in Gothic and Romantic Literature, Salamanca. Final Degree Project.
Kompridis, N. (2006). Philosophical Romanticism, Routledge.
Lovejo­y, A. (1941).­ The Meaning of Romanticism for the Historian of Ideas, Journal of the History of Ideas, 2 (3): 257- 283.
McKusick, J. (2005). European Romanticism, , Routledge.
Watt, I. (1996). Myths of Modern Individualism, Faust, Don Quixote, Don Juan, Robinson Crusoe. CambrIdge University Press.