علل گسست فرهنگ شنیداری موسیقی از اصالت های فرهنگی و هنری در ایران از دوره ناصری تا پهلوی اول

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد پژوهش هنر، دانشکده هنر، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 استادیار دانشکده هنر، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

گستره وسیع فرهنگ را می ­توان به فرهنگ رفتاری، دیداری، گفتاری و همچنین شنیداری تقسیم کرد. فرهنگ شنیداری کلیه اصواتی است که افراد جامعه به ­شکل انتخابی یا غیرعامدانه، در اثر عوامل انسانی یا طبیعی می­ شنوند. موسیقی بخشی از فرهنگ شنیداری بوده که فرهنگ شنیداری موسیقی نامیده می شود. تا دوره قاجار، فرهنگ شنیداری موسیقی ایرانی ریشه در اصالت­ های فرهنگی- هنری خود داشته که با ورود مدرنیته به ایران دچار گسست از معیارهای اصیل خود می ­شود. اطلاق معیار اصیل در حوزه موسیقی ایران شامل ارکان شعر، سازبندی، ساختار موسیقی و چیدمان نغمات می ­شود که ریشه در فرهنگ و هنر ایرانی داشته باشد. منظور از موسیقی ایرانی (کلاسیک، سنتی یا اصیل) موسیقی است که نمایانگر یک هویت موسیقی واحد و معیاری برای شناسایی موسیقی کشور باشد. پرسش اصلی این مقاله این است که چه عواملی باعث گسست فرهنگ شنیداری موسیقی ایران از معیارهای اصیل خود از دوره ناصری تا پهلوی اول شده است. روش تحقیق از نظر شیوه تحلیل به صورت کیفی و از لحاظ ماهیت از نوع تاریخی و توصیفی- تحلیلی بوده و اطلاعات لازم به روش کتابخانه­ ای جمع ­آوری شده است. نتایج نشان می دهد عواملی چون تحولات اجتماعی، سیاست­ها و قوانین فرهنگی- هنری و نظام آموزشی در گسست فرهنگ شنیداری موسیقی ایرانی از اصالت­ های آن دخیل بوده اند که به دلیل تاثیر و تاثر عوامل مذکور و همپوشانی برخی از آنها با یکدیگر، این عوامل در ذیل چهار عامل کلی تجددگرایی، مراسم ­های مذهبی، حذف آموزش سازهای ایرانی در دوره پهلوی اول و رواج آموزش نت­ محور طبقه بندی و تحلیل شد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Separation of the musical auditory culture from its authenticity from Naseri era to Pahlavi age

نویسندگان [English]

  • Roozbeh Mirzaei 1
  • Fateme Shahroodi 2
1 Master student in Art Research, Arts Faculty, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
2 Assistant Professor, Faculty of Art, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Culture encompasses various dimensions, including behavioral, visual, oral, and auditory aspects. The auditory culture focuses on the sounds that individuals intentionally or unintentionally encounter in their lives. Within this context, musical auditory culture pertains to the music that people hear within a society. However, the auditory culture of Iranian music experienced a significant departure from its original standards since the Qajar period and the advent of modernity in Iran. The original standards of Iranian music encompass elements such as poetry, composition, musical structure, and song arrangement, rooted in Iranian culture and arts. Iranian music represents a distinct musical identity and serves as a criterion for identifying the country's music, whether classical, traditional, or original. This article aims to explore the factors that led to the divergence of Iranian music's auditory culture from its original and authentic standards from the Naseri Era to the First Pahlavi Period. The research methodology employed is qualitative, involving analysis and historical and descriptive-analytical approaches. The necessary information was gathered through library research. The findings indicate that social developments, cultural-artistic policies and laws, and the educational system have contributed to the distancing of Iranian music's auditory culture from its authentic roots. These factors have been categorized and analyzed under four general factors: Modernism, religious ceremonies, omission of Iranian musical instrument education, and the prevalence of note-oriented education.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Authenticity in Music
  • Iranian Music
  • Musical auditory culture
  • Music in First Pahlavi period
  • Music in Qajar period

مراجع

آدوی­یل، م. ویکتور (1353 الف). موسیقی نزد ایرانیان 1 (در 1885 میلادی). حسین­علی ملاح. نشریه هنر و مردم (146 و 147): 27-20
آدوی­یل، م. ویکتور (1353ب). موسیقی نزد ایرانیان 2 (در 1885 میلادی). حسین­علی ملاح. نشریه هنر و مردم (148): 51-40.
آزاده ­فر، محمدرضا (1395). نمای حرکت ملودیک در گوشه­ های ردیف موسیقی ایران. دوفصلنامه علمی- پژوهشی دانشگاه هنر (12): 115-99.
آریان­پور، امیراشرف (1396). موسیقی ایران از انقلاب مشروطیت تا انقلاب جمهوری اسلامی ایران. چاپ دوم، تهران: فرهنگستان هنر.
آزاده ­فر، محمدرضا (1393). سنجش چگونگی تغییر ذائقه و سبک شنیداری عمومی موسیقایی در ایران بین سال­های 1387 تا 1389 بر مبنای آلبوم­ های منتشر شده و اجرای کنسرت ­ها. نامه هنرهای نمایشی و موسیقی، دانشگاه هنر (9): 105-97.
ادیب، علیرضا (1378). یادداشت­هایی درباره­ سابقه­ تاریخی ارکستر (بخش دوم). فصلنامه مقام، (4): 101-96.
اسلامی نُدوشن، محمدعلی (1354). فرهنگ و شبه فرهنگ. تهران: توس.
زنجانی ­زاده اعزازی، هما؛ صنعتی ­شرقی، نادر؛ محمدی، الهام (1391). بازشناسی فرایندهای اجتماعی تاثیرگذار بر ذائقه موسیقایی. جامعه شناسی هنر و ادبیات، 4 (2): 80-65.
اکبری، فاطمه؛ قدک­زاده، سینا (1395). بررسی تاریخی جایگاه موسیقی ایرانی پیش از اسلام با مطالعه نگاره­ های به جای مانده پیشا-اسلامی (قسمت دوم). گزارش موسیقی، (81): 45-42.
امیدی، الهام؛ قاسمی، یارمحمد؛ بهروز، سپیدنام (1401). تحلیل جامعه شناختی ذائقه نسلیِ مصرفِ موسیقی (میدان مطالعه: ایل خزل در شهر ایلام). جامعه­ شناسی فرهنگ و هنر، 4(1): 219-195.
پورمندان، مهران (1379). دایره ­المعارف موسیقی کهن ایران. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی.
جاودانی، حمید؛ سیدرضا، عطیه (1400). سیاستگذاری آموزشی و آموزش عالی در بستر سیاست­های عمومی: از اواخر دوره قاجار تا پایان دوره پهلوی. راهبرد فرهنگ، (56): 157-113.
خاکسار، علی؛ هراتی، امین (1401). تحلیل تاثیرات نهادهای آموزشی بر حیات موسیقی کلاسیک ایران. جامعه­ شناسی فرهنگ و هنر، 4 (4): 23-1.
خالقی، روح­ الله (1376 الف). سرگذشت موسیقی ایران. تهران: صفی­ علی شاه.
خالقی، روح ­الله (1376ب). سرگذشت موسیقی ایران. جلد دوم، چاپ ششم، تهران: صفی­علیشاه.
خالقی، روح ­الله (1377). سرگذشت موسیقی ایران. جلد سوم، چاپ اول، تهران: صفی­علیشاه.
خالقی، روح ­الله (1373). نظری به موسیقی. جلد دوم، چاپ چهارم، تهران: صفی­علی­شاه.
درویشی، محمدرضا (1370). موسیقی تغزیه. کتاب ماهور (مجموعه مقالات موسیقی)، جلد اول، چاپ اول: 97-75.
درویشی، محمدرضا (1394). نگاه به غرب. چاپ دوم، تهران: موسسه فرهنگی و هنری ماهور.
دورینگ، ژان (1378 الف). موسیقی ایران و خاورمیانه در تقابل با فرهنگ غربی: بخش اول. آزاده دانش­نیا، فصلنامه مقام، (4): 63-56.
دورینگ، ژان (1378ب). موسیقی ایران و خاورمیانه در تقابل با فرهنگ غربی: بخش دوم. ترجمه آزاده دانش ­نیا، فصلنامه مقام، (5): 51-42.
ذاکرجعفری، نرگس (1390). نقش نغمات بر حیات و ماندگاری سازها (مطالعه موردی: دوره ایلخانی و تیموری). هنرهای زیبا- هنرهای نمایشی و موسیقی، (43): 69-59.
ذوالفقاری، حسن (1400). جایگاه اجتماعی لولیان خنیاگر و کولیان رامشگر در امثال فارسی. مطالعات ایرانی، (40): 167-129.
راشد­محصل، محمدرضا (1391). سنت قصه ­پردازی و نقش گوسان­ها در نقل روایت­های پهلوانی. پژوهشنامه­ ادب حماسی، (14): 25-11.
شاهرودی، فاطمه (1400). راهنمای نگارش طرح تحقیق در هنر، چاپ اول، تهران: نشر نیل آی و نشر اندیشه احسان.
صبری، مریم (1393). عاشیق­های آذربایجان در گذر تاریخ. پژوهش­های انسان­شناسی ایران، (1): 88-69.
صفوت، داریوش (1398 الف). هشت گفتار درباره­ موسیقی. جلد سوم، چاپ دوم، تهران: ارس.
صفوت، داریوش (1398ب). هشت گفتار درباره­ی موسیقی. جلد چهارم، چاپ دوم، تهران: ارس.
فاطمی، ساسان (1392). پیدایش موسیقی مردم پسند در ایران، تاملی بر مفاهیم کلاسیک، مردمی، مردم ­پسند. چاپ اول، تهران: موسسه فرهنگی- هنری ماهور.
فاطمی، ساسان (1393 الف). جشن و موسیقی در فرهنگ­های شهری ایرانی. تهران: موسسه فرهنگی- هنری ماهور.
فاطمی، ساسان (1393ب). سیر نفوذ موسیقی غربی به ایران در عصر قاجار. هنرهای زیبا-هنرهای نمایشی موسیقی، (2): 16-5.
فاطمی، ساسان (1382). شنود موسیقیایی. فصلنامه موسیقی ماهور، (20): 165-141.
قرسو، مریم (1398). شنود موسیقی در آیین زار. نشریه هنرهای زیبا- هنرهای نمایشی و موسیقی، 24 (2): 76-67.
کیانی، مجید (1377). مبانی نظری موسیقی ایران. چاپ اول، تهران: موسسه فرهنگی سروستاه.
کیانی، مجید (1374). موسیقی ایران در حال و آینده. هنرهای زیبا دانشگاه تهران، 1 (0): 83-77.
گیدنز، آنتونی (1401). جامعه­ شناسی. ترجمه حسن چاووشیان، چاپ هجدهم، تهران: نشر نی.
لعل ­شاطری، مصطفی؛ وکیلی، هادی؛ سرافرازی، عباس (1395). تاثیر آموزش­های دارالفنون در گرایش هنر عصر ناصری به غرب (با تکیه بر موسیقی و نقاشی). فصلنامه علمی- پژوهشی تاریخ اسلام و ایران، (31): 200-177.
محمدی، جمال؛ دانش­مهر، حسین؛ سبحانی، پرویز (1399). مصرف ایماژهای بدن در میان کاربران اینستاگرام در شهر سنندج. جامعه شناسی فرهنگ و هنر، (3): 141-115.
محمدی، مازیار (1399). هفت­گاه موسیقی ایران. چاپ اول، تهران: شولا.
مهدوی، رضا (1379). مذهب، قلب تپنده­ی موسیقی ایران. فصلنامه مقام، (7): 149-144.
میرزایی، روزبه (1402). روش تمرین در فراگیری سازهای ایرانی (سازهای غیر کوبه­ای). چاپ اول، تهران: نارین رسانه.
نصری­اشرفی، جهانگیر (1378). کوسان­ها قدیمی ­ترین هنرمندان موسیقی در فلات ایران. مقام موسیقی، (6): 77-68.
نصری­اشرفی، جهانگیر (1382). موسیقی نواحی؛ فرهنگ شنیداری؛ پیشینه­ هنر شفاهی (بخش اول). مقام موسیقی، (9): 74-70.
وجدانی، بهروز (1376). فرهنگ موسیقی ایران. چاپ اول، تهران: سازمان میراث فرهنگ کشور.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 16 آبان 1401
  • تاریخ بازنگری: 01 خرداد 1402
  • تاریخ پذیرش: 09 خرداد 1402

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار