زیست مشترک و جهت گیری متفاوت در بافت سیاسی - اجتماعی کردستان (با تأکید بر دهه های شصت و هفتاد میلادی)

هدایت, عثمان; موحد, مجید; جهانگیری, جهانگیر; دستوره, کاوه

doi:10.22034/scart.2023.62714

زیست مشترک و جهت گیری متفاوت در بافت سیاسی - اجتماعی کردستان (با تأکید بر دهه های شصت و هفتاد میلادی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشجوی دکتری، گروه جامعه شناسی، دانشکده اقتصاد، مدیریت و علوم اجتماعی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

² استاد گروه جامعه شناسی، دانشکده اقتصاد، مدیریت و علوم اجتماعی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

³ دانشیار گروه جامعه شناسی، دانشکده اقتصاد، مدیریت و علوم اجتماعی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

⁴ استادیار، گروه فلسفه و مطالعات فرهنگی، دانشگاه سلیمانیه، سلیمانیه، عراق

10.22034/scart.2023.62714

چکیده

هدف پژوهش حاضر مطالعه جامعه شناسی تاریخی روابط بین الملل زمینه های شکلگیری جریانهای اجتماعی_ سیاسی کردستان ایران در با استفاده از نظریه توسعه ناموزون و مرکب است. سوال اصلی پژوهش چنین بوده که کردستان ایران در دوره پهلوی با وجود ضعف شاخصهای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی چگونه امکان شکلگیری جریانهایی در بافت اجتماعی سیاسی را فراهم نمده است؟. دیدگاه غالب در امر توسعه به معنای کلی، حکم می کند که سطحی از توسعه اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی برای شکلگیری جریانهای سیاسی اجتماعی لازم است، پس چگونه است که در کردستان ایران در عین وضعیت توسعه نیافتگی، با شکلگیری و تعدد جریانها مواجه هستیم؟ روش مورد استفاده در این پژوهش، روش جامعه شناسی تاریخی است که متاثر از توالی اصطلاحات درونی خود ایده توسعه ناموزون و مرکب یعنی ناموزونی، ترکیب، توسعه به پیش رفته است. با توجه به مباحث نظری و مطالعات انجام گرفته در مورد کردستان ایران دهههای ٤٠ و ٥٠ ش/ ٦٠، ٧٠م. دست به گزینش داده ها و مباحث زده شده و از اعتبار نظری برآمده از میزان انطباق یافته ها با دادههای تاریخی سود جسته ایم. نتایج نشان می دهد که منطق شکلگیری جریانهای اجتماعی سیاسی در کردستان ایران نه با ارجاع به تغییرات درون/ بیرونی جامعه کردستان، بلکه براساس تعامل و همزیستی آن با جوامعی شکل گرفت که به لحاظ توسعه ای کردستان ایران وضعیت همزمانی های ناهمزمان قرار داشته است. بنابراین شکلگیری و بعدا تلاقی جریانها با هم در کردستان ایران در این موقعیت تاریخی را می توان از سویی ناشی از شلاق ضرورت بیرونی در یک وضعیت ناهمزمان با سیار نقاط و امتیاز عقبماندگی کردستان در یک وضعیت همزمان با امر بینالملل دانست که این امر با ترکیب و جانشینی امر بینالملل با امر درونی کردستان ایران ممکن گشته است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The social contexts of the formation of social -political currents of Kurdistan (focusing on decades of the 60s and 70s)

نویسندگان [English]

Osman Hedayat ¹
Majid Movahed Majd ²
Jahangir Jahangir ³
Kaveh Dastooreh ⁴

¹ PhD Student, Department of Sociology, Faculty of Economics, Management and Social Sciences, Shiraz University, Shiraz, Iran

² Professor, Department of Sociology, Faculty of Economics, Management and Social Sciences, Shiraz University, Shiraz, Iran

³ Associate Professor, Department of Sociology, Faculty of Economics, Management and Social Sciences, Shiraz University, Shiraz, Iran

⁴ Assistant Professor, Department of Philosophy and Cultural Studies, Sulaymaniyah University, Sulaymaniyah, Iraq

چکیده [English]

The purpose of the present study is to study the historical sociology of international relations in the context of the formation of the social-political currents of Kurdistan of Iran in its historical backwardness using the theory of Uneven and compound development. The main question of the research is that Iranian Kurdistan in the [second] Pahlavi period, despite the weakness of economic, social and cultural indicators, how is it possible to form currents in the socio-political context in a state of historical backwardness? The prevailing view on development in a general sense dictates that a level of economic, political, social and cultural development is necessary for the formation of social political currents. So how is it that in Iranian Kurdistan, despite the state of underdevelopment, we are faced with the formation and multiplicity of currents [and consequently their intersection]? The method used in this study is the method of historical sociology that has been influenced by the sequence of internal terms itself, the idea of Uneven and composite development, Uneven, composition, and development. According to the theoretical discussions and studies on the Kurdistan of Iran in the 60s, 70s Data selection and discussions have been made from the theoretical validity of the extent of the findings to the historical data. The results show that the logic of the formation of socio-political currents in Iranian Kurdistan was formed not by referring to the internal/external changes of the Kurdistan society, but based on its interaction and coexistence with societies that have been in a state of asynchronous synchronicity in terms of the development of Iranian Kurdistan. Therefore, the formation and later meeting of currents in Iranian Kurdistan in this historical situation can be on the one hand caused by the whip of external necessity in an asynchronous situation with the movement of points and the Historical Lag of Kurdistan in a simultaneous situation with the international affairs. The international community knew that this was possible by combining and replacing the international affairs with the internal affairs of Iranian Kurdistan.".

کلیدواژه‌ها [English]

Historical Sociology of International Relations
Social -political Flows
Uneven and combined development
Development Approach
Iranian Kurdistan

مراجع

آبراهامیان، یرواند. (1389). ایران بین دو انقلاب از مشروطه تا انقلاب اسلامی، ترجمه کاظم فیروزمن و حسن شمسآوری و محسن مدیر شانهچی، تهران: نشر مرکز.

اتابکی، تورج. (١٣٩٣). تجددآمرانه جامعه و دولت در عصر رضاشاه، ترجمه مهدی حقیقتخواه، تهران: ققنوس.

اسپوزیتو، جان و وال، جان. (١٤٠٠). کتاب جنبش‌‌های اسلامی معاصر (اسلام و دموکراسی)، ترجمه شجاع احمدوند، تهران: نشر نی.

اکبری، محمدعلی. (1384). تبارشناسی هویت جدید ایرانی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

انتصار، نادر. (1390). سیاست کُردها در خاورمیانه، ترجمه عرفان قانعیفرد، انتشارات علم.

بختیاری، اسماعیل. (٢٠١٤). نگرشی تاریخی بر جنبش مسلحانهی 1346 – 1347 کردستان (مکریان) در رژیم شاه، سلیمانیه، نشر چوارچرا.

بلوریان، غنی. (١٣٩٤). ئاله کوک (خاطرات غنی بلوریان از رهبران حزب دموکرات کردستان)، رضا خیری مقدم، انتشارات رسا، چاپ سوم.

تروتسکی، لئون. (١٣٩٣). تاریخ انقلاب روسیه، ترجمه سعید باستانی، چاپ سوم، تهران: انتشارات نیلوفر.

جلائیپور، ح.، عبدالهپور، ج. (١٣٩٠). تمایز شهرگرایی از شهرنشینی: بررسی شهرگرایی در مناطق کردنشین ایران، با تأکید بر شهر سردشت. مسائل اجتماعی ایران. ۱۳۹۰؛ ۲ (۱) :۳۷-۷ .

جلاییپور، حمیدرضا. (1385). فراز و فرود جنبش کُردی (1357-1367). فصلنامه مطالعات ملی، ٧(٢٦).

حسنپور، امیر. (١٤٠٠). شورش دهقانان مُکریان، ۱۳۳۱ _ ۱۳۳۲ ش/ ۱۹۵۲ _ ۱۹۵۳ م، مجموعه: کتاب ایران نامگ، کتاب ۱۱، تورنتو، ناشر: کتاب ایران نامگ.

رعنایی، شهین. (١٣٩٦). اصلاحات ارضی در استان کردستان، تهران، انتشارات شیرازه.

زارعی مهرورز، ع. (1394). بررسی تأثیرات سیاسی و اجتماعی طریقت‌های کردستان در آغاز سدة بیستم. تحقیقات تاریخ اجتماعی، 5(9)، 65-82.

زونیس، ماروین. (١٣٧٠). شکست شاهانه: ملاحظاتی درباره سقوط شاه، ترجمه اسمعیل زند، بتول سعیدی، تهران، نشر نور.

زیبائی، م.، سیمبر، ر. و جانسیز، ا. (1397). جامعه‌شناسی تاریخی روابط بین‌الملل چارچوبی نظری برای تحلیل نظم فراملی. پژوهش نامه ایرانی سیاست بین الملل، ٦ (٢)، ٨٣_ ١٠٨. DOI: 10.22067/jipr.v6i2.64992.

سجادی، عبدالحمید. (١٣٨١). ایلات و عشایر کردستان، سنندج؛ انتشارات دانشگاه کردستان.

سوداگر، محمدرضا. (١٣٧٨). رشد روابط سرمایه‌داری در ایران: (مرحله گسترش) 1344 - 1357، تهران، ناشر: فرزین.

شریعتی مزینانی، سارا و ابراهیم زاده، سامان. (1396). مکتب قرآن؛ مؤمنانی در نوستالژی «امت»؛ مطالعه موردیِ کردها در ایران. فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران, 10(3)، 79-99.https://doi.org/10.22631/jicr.2017.935.1785.

شولتسه، راینهارد. (1389). تاریخ جهان اسلام در قرن بیستم، ترجمه ابراهیم توفیق، تهران: انتشارات پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.

کچوییان، حسین.، خسروی، جمال. (١٣٩١). اسلامگرایی در کردستان و چالشهای ناسیونالیسم کُردی و واگرایی؛ علل و زمینهها) نمونة موردی: تطورات گفتمان مکتب قرآن). راهبرد اجتماعی فرهنگی. ١(٣). ٧٤-٣٩.

لازاریف، م، س و دیگران. (١٣٨٦). تاریخ کٌردستان، ترجمة کاوه امینآوه و منصور صدقی: نشر فروغ.

محمدپور، احمد، رضایی، مهدی. (١٣٩٥). مطالعات کُردشناسی در ایران: مروری بر موضوعات و رهیافتها، ایران نامگ، سال ١، شمارۀ ۴، زمستان ۱۳۹۵/ ٢٠١٧.

مفتیزاده، احمد. (٢٠٢٠). حکومت اسلامی، دریافت شده از پایگاه اطلاع‌رسانی مکتب قرآن کردستان. ۲۰۲۰-۰۳-۳۱.

مک داول، دانیل. (1383). تاریخ معاصر کرد، ترجمه ابراهیم یونسی، چاپ اول، تهران: انتشارات پانیذ.

نادری، محمود. (١٣٩٤). حزب دموکرات کردستان ایران، تهران، ناشر: موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی.

نادری، محمود. (١٤٠١). کومله سازمان انقلابی زحمتکشان کردستان، تهران، انتشارات: مطالعات سیاسی.

وان برونسن، مارتین. (١٣٨٣). جامعه‌شناسی مردم کُرد (آغا، شیخ و دولت) ساختارهای اجتماعی و سیاسی کردستان، ترجمه ابراهیم یونسی، چاپ سوم، نشر پانیذ.

References

Al-Baziani, Muhammed S. N.) 2011. (The Islamist movement in Iraqi Kurdistan and political participation.

Anievas, A. and Matin, K. (2016). Historical Sociology and World History, Uneven and Combined Development over the Longue Durée, London: Rowman & Littlefield International Ltd.

Ayşegül, S. (2020). "Beyond Vulnerability? Turkey and the 1970 Kurdish Autonomy Deal in Iraq". The International History Review. 0: 1–17. doi:10.1080/07075332.2020.1840415. ISSN 0707-5332.

Ayşegül. S. (2021). Beyond Vulnerability? Turkey and the 1970 Kurdish Autonomy Deal in Iraq, The International History Review, 43:4, 870-886, DOI: 10.1080/07075332.2020.1840415 .

Bozarslan, H. (1997).The Kurdish question. States and minorities in the Middle East. Paris: Presses de Science Po, 1997, p. 312.

Cabi, M. (2020). The roots and the consequences of the 1979 Iranian revolution: A Kurdish perspective, Middle Eastern Studies, 56:3, 339-358, DOI: 10.1080/00263206.2020.1722651.

Cabi, M. (2021). The Formation of Modern Kurdish Society in Iran: Modernity, Modernization and Social Change 1921–1979 .London: I.B. Tauris. (November 4, 2021, 10.5040/9780755642274.

Esposti N.D.(2022). Nation and Class in the History of the Kurdish Movement, Springer International Publishing (Verlag).

Ezzatyar, A. (2016). The last mufti of Iranian Kurdistan: Ethnic and religious implications in the Greater Middle East. New York: Palgrave Macmillan.

Fejes, A. (2008). European citizens under construction – the Bologna process analysed from a governmentality perspective. Journal of Educational Philosophy and Theory, 40(4), 515-530.

Gunter, M. (2016).The Kurds: A Modern History Paperback – September 27, 2016.

Hassanpour, A. (1994). The Nationalist Movements in Azarbaijan and Kurdistan, 1941-46 in the A Century of Revolution: Social Movement in Iran, Johan Foran, editor, University of Minnesota.

Jwaideh, W. (2006). The Kurdish National Movement: Its Origins and Development, by. Foreword by Martin van Bruines-sen. Syracuse, NY: Syracuse University Press.

Jwaideh, W. (2006). The Kurdish national movement: Its origins and development. Syracuse University Press.

Khosravi, J., Aghapouri, H., & Hamehmorad, L. (2016). The Islamist Maktab-Quran in Iran and Its Challenges for Kurdish Nationalism. Journal of Ethnic and Cultural Studies, 3(1), 59–73. https://doi.org/10.29333/ejecs/52.

Koohi-Kamali, F. (1992).The Development of Nationalism in Iranian Kurdistan.” In The Kurds: a Contemporary Overview, edited by Phillip Kreyenbroek and Stefan Sperl. London: Routledge.

Koohi-Kamali, F. (2003). The political development of the Kurds in Iran: Pastoral nationalism. Springer.

Matin, K. (2013). Recasting Iranian Modernity: International Relations and Social Change (1st Ed.).Routledge. https:// DOI.org/10.4324/9780203722077.

Matin, K., & Mahmoudi, J. (2023). The Kurdish Janus: The intersocietal construction of nations. Nations and Nationalism, 1– 16. https://doi.org/10.1111/nana.12932.

Mofidi, S. (2015). Religion and Politics in Eastern Kurdistan (With a Focus on Maktab Qur’an During Iranian Revolution, 1979), Journal of Politics and Law; Vol. 8, No. 3; 2015, doi:10.5539/jpl.v8n3p36 URL: http://dx.doi.org/10.5539/jpl.v8n3p36.

Natali, D. (2005).The Kurds and the State: Evolving National Identity in Iraq, Turkey, and Iran (Contemporary Issues in the Middle East) Hardcover – Illustrated, November 11, 2005.

Omarkhali, Kh. (2014). “Introduction.” In Religious Minorities in Kurdistan: Beyond the Mainstream. Edited by Khanna Omarkhali.

Owen, R., (1992). State, Power & Politics in the Making of the Modern Middle East, (London: Routledge, 1992).

Rehnema, A. (2000). An Islamic Utopian: A Political Biography of Ali Shari’ati, I. B. Tauris.

Romano, D. (2017). Social Movement Theory and Political Mobilization in Kurdistan in The Kurdish Question Revisited, Edited by Gareth Stans fie ld and Moh ammed Shareef, Oxford New York: University of Oxford press.

Rosenberg J. (2016). International Relations in the prison of Political Science. International Relations. 2016; 30(2):127-153. Doi: 10.1177/0047117816644662.

Rosenberg, J., Zarakol, A., Blagden, D., Rutazibwa, O., Gray, K., Corry, O., Matin, K., Antunes de Oliveira, F., & Cooper, L. (2022). Debating Uneven and Combined Development/Debating International Relations: A Forum. Millennium, 50(2), 291–327. https://doi.org/10.1177/03058298211064346.

Soleimani, K., & Mohammadpour, A. (2019). The securitisation of life: Eastern Kurdistan under the rule of a Perso-Shi'i state. Third World Quarterly. https://doi.org/10.1080/01436597.2019.1695199.

Vali, A. (2011). Kurds and the State in Iran: The Making of Kurdish Identity (London: I. B. Tauris, 2011), pp. 8-9.

Vali, A. (2003). Essays on the Origins of Kurdish nationalism, Costa Mesa: Mazda.

Vali, A. (2014). Kurds and the state in Iran: the making of Kurdish identity in Iran, London: I. B. Tauris.

Vali, A. (2019). The Forgotten Years of Kurdish Nationalism in Iran. Springer.

Van Bruinessen, M. (2021). Kurds in the Islamic movement, Islamists in Kurdistan: The Muslim Brotherhood and Kurdish Islamist movements, Études kurdes no. 14 (December 2021), pp. 9-40.