خوانش معماری نارنجستان قوام براساس نظریه سازماندهی محیط

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران

2 دانشیار گروه معماری، دانشکده مهندسی معماری و شهرسازی، دانشگاه تربیت دبیر شهیدرجایی، تهران، ایران

3 استادیار گروه معماری، دانشکده مهندسی معماری و شهرسازی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران

چکیده

در بررسی و تحلیل معماری بخصوص معماری سنتی، شناخت محیط حائز اهمیت است. در نظریه سازماندهی محیطی که به عنوان مقدمه شناخت محیط معرفی می‌گردد، انسان در پی نظم و معنا بخشیدن به محیط اطراف خود و در جهت ارائه معانی ذهنی و تنظیم روابط با محیط می‌باشد تا باایجاد محیطی مضبوط، علاوه بر پویایی، تعامل با دیگران را نیز فراهم کند. مفهوم محیط از نگاه راپاپورت، برگرفته از فرهنگ و فعالیت‌های اجتماعی، برآیندی ساختارگرایانه از فضا، زمان، معنا و روابط و مجموعه‌ای از مولفه‌های ثابت، نیمه ثابت و عناصر غیرثابت در محیط اجتماعی است که انطباق مولفه‌های چهارگانه در معماری سنتی و بومی بیشتر از معماری مدرن می‌باشد. در این پژوهش و با هدف بررسی و شناخت مولفه‌های محیطی و دانش‌های بکارگرفته شده در بناهای سنتی و نوع تعامل انسان‌ها در گذشته با محیط و جهت انتظام محیط و فضاهای موجود، مجموعه نارنجستان قوام شیراز مورد مطالعه قرار گرفته است. پژوهش حاضر با بررسی منابع کتابخانه‌ای، نظریات و دیدگاه‌های راپاپورت در باب محیط و بخصوص نظریه سازماندهی محیط وی و مولفه‌های آن استخراج گردید. سپس با مشاهده میدانی مجموعه نارنجستان، به بررسی و انطباق بنا با مولفه‌های نظریه پرداخته شد. نتیجه اینکه عناصر کالبدی، نقش پررنگی در سازمان فضایی بنا دارد و انتظام فضایی نیز بر معنا، زمان و ارتباطات تاثیرگذار است. همچنین به تایید تطابق نظریه و اصول چهارگانه سازماندهی محیطی با معماری سنتی و بومی کمک می‌کند. 

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Re -reading the architecture of Narenjestan Qavam based on the theory of environmental organization

نویسندگان [English]

  • Milad Omidi 1
  • Marzieh Azad Armaki 2
  • Omid Rahaei 3
1 Ph.D. Student of architecture, Faculty of Architecture and Urban Design, Shahid Rajaee Teacher Training University, Tehran, Iran
2 Associate professor of architecture, Faculty of Architecture and Urban Design, Shahid Rajaee Teacher Training University, Tehran, Iran
3 Assistant Professor of architecture, Faculty of Architecture and Urban Design Engineering, Shahid Rajaee Teacher Training University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Knowing the environment is important in architectural analysis. In the theory of environmental organization, which is the introduction to the knowledge of the environment, Rappaport considers humans to give order and meaning to their surroundings in order to provide interaction with others in addition to dynamics by creating an orderly environment. From Rappaport's point of view, the concept of environment is derived from culture and social activities, it is a structural result of space, time, meaning and relationships and a set of fixed, semi-fixed and non-fixed components in the environment, and the adaptation of the four components in traditional architecture is more than modern. In this research and with the aim of investigating and understanding the environmental components and knowledge used in traditional buildings and the type of interaction of humans in the past with the environment and the order of the environment, the Narenjestan Qavam complex in Shiraz will be studied. The present research was extracted by examining the library sources, Rappaport's ideas about his environmental organization theory and its components. Then, with the field observation of Narenjestan Qavam complex, the compliance of the building with the theoretical components was investigated. The result is that the physical elements play a prominent role in the spatial organization of the building and the spatial order also affects the meaning, time and relationships. It also helps to confirm the compatibility of the theory and four principles of environmental organization with traditional and native architecture.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Rapaport
  • theory
  • environment organization
  • Narenjestan Qavam

مراجع

آرامش‌پور، محسن؛ موحد، مجید و نعمتی، جواد (1399). مطالعه کیفی فرهنگ بدن‌سازی (مردان جوان شهر شیراز). جامعه ­شناسی فرهنگ و هنر، 2(3)، 49-69.
آرنهایم، رودلف (1394). پویه­ شناسی صور معماری. ترجمه مهرداد قیومی بیدهندی، تهران: انتشارات فرهنگستان هنر.
آزادی، محسن؛ هیربدی، کامران و یعقوبی، محمود (1397). بررسی مصرف انرژی ساختمان سنتی نارنجستان قوام در شیراز. بیست و ششمین همایش سالانه بین‌المللی انجمن مهندسان مکانیک ایران.
پرتوی، پروین و صداقت­رستمی، کبریا (1400). سیر تکوینی اندیشه امس راپاپورت در حوزه فرهنگ و مطالعات رفتار-محیط. نشریه شهرسازی ایران، 6، 29-41.
پوردیهیمی، شهرام (1394). منظر انسانی در محیط مسکونی. تهران: نشر آرمانشهر.
توکلیان، زهرا و بهمنی­ کازرونی، سارا (1394). بررسی چگونگی انتظام شبستان در مساجد تاریخی شیراز. نشریه پژوهش‌های معماری اسلامی، 3 (3)، 89-103.
حق‌بین، روشنک (1396). بررسی محتوا و شیوه اجرای نقاشی‌های سقفی عمارت نارنجستان قوام شیراز. سومین کنفرانس بین‌المللی علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران .
حیدری، علی اکبر و محمدحسینی، پریسا (1398). تحلیل ارتباط میان مولفه‌های فرهنگ و ابعاد محیط مصنوع (نمونه موردی: خانه‌ای تاریخی در تبریز). نشریه اندیشه معماری، 3 (6)، 76-95.
خاکپور، مژگان؛ انصاری، مجتبی؛ شیخ مهدی، علی و طاووسی، محمود (1394). ویژگی‌های اجتماعی-فرهنگی مسکن بومی. نشریه مسکن و محیط روستا، 34 (149)، 3-14.
راپاپورت، آموس (1366). منشا فرهنگی مجتمع ­های زیستی. ترجمه راضیه رضازاده، تهران: جهاد دانشگاهی دانشگاه علم و صنعت.
راپاپورت، آموس (1382). خاستگاه‌های فرهنگی معماری. ترجمه صدف آل­رسول و افرا بانک، فصلنامه خیال، 8.
راپاپورت، آموس (1392). معنی محیط ساخته­ شده، رویکردی در ارتباط غیرکلامی، ترجمه فرح حبیب، تهران: نشر سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری.
رحیمی، محمدعلی و کریمی، باقر (1399). تحلیلی در معماری بومی با تاکید بر روش زندگی ساکنان به­ منظور ارتقاء همگنی ادراکی در محیط انسان ساخت بومی (نمونه مورد پژوهش: بافت قدیم بوشهر). مطالعات توسعه اجتماعی ایران، 12 (2)، 65-81.
زارع مهذبیه، آیدا؛ شاهچراغی، آزاده و حیدری، شاهین (1395). بررسی کیفیت محیطی فضاهای داخلی با تاکید بر آسایش حرارتی در خانه‌های سنتی (نمونه ­های موردی: دو خانه قجری در شیراز). مطالعات معماری ایران، 5 (9)، 85-100.
سروریان، مهرنوش (1394). بررسی دلایل تاثیرپذیری نقاشی قاجار از غرب (موردمطالعاتی: سقف ایوان اصلی نارنجستان قوام شیراز). اولین کنفرانس بین‌المللی هنر، صنایع دستی و گردشگری، شیراز.
عمادی، مریم و نصر، طاهره (1397). بررسی بازشو در معماری سنتی ایران با توجه به معماری پایدار (با نگاهی به عملکرد نور در پنجره رنگی شهرهای شیراز، یزد، قزوین، کاشان و بوشهر). کنفرانس بین‌المللی عمران، معماری و مدیریت توسعه شهری.
فلاحت، محمدصادق و شهیدی، صمد (1394). نقش مفهوم توده فضا در تبیین مکان معماری. باغ نظر، 12 (35)، 27-38.
کمایی، امیر؛ تقوی، رخساره و کهزادیی، عمران (1395). تاثیر اقلیم در طراحی الگوی شکل‌گیری بناهای معماری اسلامی-ایرانی (نمونه موردی: باغ نارنجستان قوام). همایش بین‌المللی معاصرسازی سنت ‌های معماری اسلامی ایرانی، اردبیل.
لبیب‌زاده، راضیه؛ حمزه‌نژاد، مهدی؛ نقره‌کار، عبدالحمید و خان‌محمدی، محمدعلی (1395). بازخوانی اسلامی از مدل محیط-رفتار راپاپورت در سازمان فضایی خانه و تحقق‌سنجی آن در طرح. نامه معماری و شهرسازی، 9 (17)، 21-40. 
یوسفی، رسول؛ زارع خلیلی، فتح‌الله؛ مقنی‌پور، مجیدرضا؛ غروی­ منجیلی، فریبا (1401). تاثیر طبقه و سرمایه‌های اجتماعی و فرهنگی بر سلایق هنری (مورد مطالعه: شهر شیراز). جامعه ­شناسی فرهنگ و هنر، 4(1)، 147-167.
References
Rapaport, A. (1982). The meaning of the built environment. Beverly Hills: Sage. CEO Discourse in Mergers and Acquisitions, 151.‏
Rapoport, A. (2005). Culture Architecture and Design. Chicago, Locke Science Publishing Company.
Rapoport, A. (2006). Archaeology and environment–behavior studies. Archeological Papers of the American Anthropological Association. 16(1), 59-70.‏

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار