بررسی تأثیرشاخصه‌های معماری اسلامی بر ارزش‌های تعالی بخش انسان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار، دانشکده معارف و اندیشه اسلامی، دانشگاه تهران،تهران، ایران

2 کارشناسی ارشد، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران.

چکیده

امروزه معماری اسلامی جلوه‌گر و تداعی کننده نوعی از نگرش به جهان هستی است که روشن‌کننده قوه فکری و ساختاری انسان است. این مقاله تلاش نموده با توجه به تعریف تعالی، فرهنگ، معماری اسلامی و آموزه‌های دین اسلام و ظرفیت‌های هریک و نحوه تعامل آن‌ها با یکدیگر از منظر اسلام(با مبنا قراردادن آموزه‌های دین اسلام)، رابطه بین آن‌ها را با مدلی کاربردی در حوزه معماری اسلامی ارائه نموده و بر اساس آن تعریفی از معماری اسلامی مبتنی بر تعالی ارزش‌های فرهنگی انسان ارائه نماید. روش پژوهش، استدلال منطقی از نوع توصیفی-تحلیلی- بنیادی است. استنباط منطقی ثابت می‌نماید معماری شایسته اسلامی می‌تواند قابلیت‌هایی متناظر با مراتب وجود انسان و هستی داشته باشد و به انسان کمک می‌کند با استفاده از ارزش‌های تعالی فرهنگی انسان درک مناسبی از مراتب جهان هستی پیدا کند. با توجه به مفاهیم، معانی و نمادهای معماری اسلامی و تعالی انسان در آموزه‌های دینی و اصول و قواعد اسلام در معماری، می‌توان نتیجه گرفت که شاخصه‌های معماری تأثیرگذار بر تعالی انسان در شش گروه دسته‌بندی می‌شوند: منشأ کمال و سیر الی الله، پرهیز از بیهودگی، حریم، ایمان به خدا و پیامبران، تزیینات و دوری از تفاخر و موقعیت مناسب؛ که هر دسته به ترتیب از شاخصه‌های معماری اسلامی خاص آن بهره می‌گیرد: کثرت به وحدت و وحدت به کثرت، گنبد، مناره، محراب، پرهیز از بیهودگی، سلسله‌مراتب و درون‌گرایی، نور و مرکزیت، شمسه و، رنگ و کتیبه، سلسله‌مراتب و ریتم و تکرار تأثیر می‌پذیرند و بر آن‌ها تأثیر می‌گذارند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Investigating the influence of Islamic architectural features on human values

نویسندگان [English]

  • Hamid Nikzadh 1
  • Behdad Sinaei 2
1 Associate professor, Faculty of Islamic Studies and Thought, University of Tehran, Tehran, Iran
2 MA, Faculty of Architecture and Urban Planning, Shahid Rajaee Teacher Training University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Today, Islamic architecture manifests and evokes a kind of attitude towards the world of existence, which illuminates the intellectual and structural power of man. This article tries to define excellence, culture, Islamic architecture and the teachings of Islam and the capacities of each and how they interact with each other from the perspective of Islam (based on the teachings of Islam), the relationship between them with a practical model in the field of Islamic architecture. and present a definition of Islamic architecture based on the exaltation of human cultural values. The research method is descriptive-analytical-fundamental logical reasoning. Logical inference proves that proper Islamic architecture can have capabilities corresponding to the levels of human existence and existence, and it helps people to find a proper understanding of the levels of the universe by using the values of human cultural excellence. According to the concepts, meanings and symbols of Islamic architecture and human excellence in religious teachings and the principles and rules of Islam in architecture, it can be concluded that the architectural features that influence human excellence are classified into six groups: the source of perfection and the path to God, avoidance of futility Harim, faith in God and Prophets, adornment and avoiding boasting and proper status; Each category takes advantage of its specific Islamic architectural features: multiplicity to unity and unity to multiplicity, dome, minaret, altar, avoidance of futility, hierarchy and introversion, light and centrality, sun, color and inscription, hierarchy and rhythm. And they are influenced and influenced by repetition.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic architecture
  • Islamic education
  • human excellence
  • Islamic teachings

مراجع

افرادی، کاظم؛ امین ­زاده، بهناز (1396). تحلیلی بر استفاده از منابع دینی در تحقیقات حوزه شهرسازی اسلامی. مطالعات شهر ایرانی اسلامی، 8 (29)، 5-20.
انصاریان، حسین (1393). ترجمه قرآن کریم، سازمان دارالقرآن کریم، نشر تلاوت.
ایمان­ طلب، حامد؛ گرامی، سمیه (1391). نسبت معنا و شکل، تطابق اندیشه معماری مسجد و فرم شناسی نماز. مطالعات هنر اسلامی، 8 (16)، 77-88.
به­پور، زهرا (1392). بررسی زمینه‌های تعالی و رشد انسان و نسبت آن با معماری اسلامی، همایش ملی تربیت فرهنگی و مدیریت سبک زندگی
پهلوان­ پور، رسول؛ سهیلی، جمال ­الدین؛ خاک­زند، مهدی (1398). بررسی تاثیر مولفه­ های ادراک حسی متاثر از آیات الهی بر افزایش میزان رضایت مندی از مساجد محله ­ای (نمونه موردی: مقایسه مساجد جوادالائمه و هفت درب قزوین). نقش جهان، 9 (3)، 217-232.
توکلی، عبدالله (1390). سنجش فساد اداری درآمدی بر تبیین الزامات روش‌شناختی طراحی شاخص ملی.  فصلنامه علمی پژوهشی روش‌شناسی علوم انسانی، 17 (69)، 193-216.
چرخچیان، مریم (1398). تداعی‌های ذهنی در شناخت شاخصه‌های معماری اسلامی. مطالعات هنر اسلامی، 15 (35)، 70-98.
حاجی قاسمی، کامبیز (1391). شاخصه­ های معماری اسلامی ایران. نشریه صفه، ،8: 5-18.
حجازی، مهرداد؛ مهدی­زاده­ سراج، فاطمه (1393). رابطه معنا، زیبایی، شکل و سازه در معماری دوران اسلامی. پژوهش ­های معماری اسلامی، 1 (2)، 7-22.
حسین­پور، رضا؛ بلالی ­اسکویی، آزیتا؛ کی ­نژاد، محمدعلی (1397). ارزیابی مفاهیم اسلامی طراحی مسکن، با هدف بازآفرینی در مسکن معاصر. پژوهش های معماری اسلامی، 6 (3)، 21-49.
خسروجردی، نرجس؛ محمودی، مسعود (1393). مسجد و باززنده سازی معانی، مفاهیم و نمادهای ایرانی-اسلامی. مجموعه مقالات همایش ملی معماری، شهرسازی و توسعه پایدار با محوریت خوانش هویت ایرانی –اسلامی، مشهد.
دامیار، سجاد (1393). رابطه وجوه ادراکی انسان با عوامل هویت ­بخش در معماری. مسکن و محیط روستا،  33 (146)، 91-106.
دلاور، علی (1388)، روش­ شناسی کیفی. فصلنامه راهبرد، 18 (1)، 307-329.  
دیباجی، سیدمحمدعلی؛ جانعلی زاده، راضیه (1397). بررسی تقابل وحدت و کثرت در نظریه تشکیک ملاصدرا. پژوهش­های فلسفی - کلامی، 20(1)، 1-20.
رییسی، محمدمنان (1398). تحلیل ارجحیت الگوهای درونگرا در معماری ابنیه مسکونی با استناد به ادبیات قرآنی. معماری و شهرسازی آرمان­شهر، 12(27)، 77-85.
رئیسی، محمدمنان (1396). تحلیل مکان ­یابی ریزفضاهای مسکن معاصر ایرانی مبتنی بر سبک زندگی اسلامی. معماری و شهرسازی ایران، 13، 123-133.
رئیسی محمدمنان؛ ثمره شاه ­پسند، سینا (1396). تبیین رنگ­های متناسب با ریزفضاهای مسکونی بر پایه آموزه ­های اسلامی. نقش جهان، ۷ (۱)، ۳۷-۴۸.
رئیسی، محمدمنان؛ نقره­کار، عبدالحمید (1397). معناشناسی در آثار معماری از منظر اسلامی. نقش جهان، 8 (4): 259-266.
رئیسی، محمدمنان؛ و نقره‌کار، عبدالحمید (1394). هستی‌شناسی معنا در آثار معماری. هویت شهر، 9 (24): 5-16.
طبیب ­زاده، راضیه؛ حمزه­ نژاد، مهدی (1397). مدل­سازی معنایی در ساختار شهر و دیدگاه­های اسلامی درباره آن. مطالعات شهر ایرانی اسلامی، 8 (32)، 43-60.
عزیزمقدم، محمدامین؛ هاشمی طغرالجردی، سیدمجید (1401). معماری به­مثابه فرهنگ؛ تحلیلی بر کاراکتر زاویه بصری در تطبیق ­پذیری فرهنگ و معماری فضاهای بینابین. جامعه‌شناسی فرهنگ و هنر، 4 (2)، 130-154.
عسگری، اباصلت؛ فرازمهر، پریسا (1394). تحلیل و بررسی تاثیرات متقابل معماری و جهان بینی اسلامی و آسیب های تربیتی معماری مخرب. کنفرانس سالانه پژوهش های معماری، شهرسازی و مدیریت شهری.
علوی­ وفا، سعید (1390). رقابت‌پذیری جهانی (مفاهیم، شاخص‌ها، نحوۀ محاسبه و جایگاه ایران). مجله تدبیر، 22 (236)، 32-42.
علیزاده بیرجندی، زهرا (1390). تحلیل نشانه ­شناسی صورت و معنا در معماری مساجد.  فصلنامه ادبیات و هنر دینی، 2 (2)، 12-24.  
فرشچیان، امیرحسین؛ حمیدی ­بگه­ جان، آزیتا (1397). انطباق معماری ظاهری و باطنی، کنفرانس عمران. معماری و شهرسازی کشورهای جهان اسلام، تبریز.
فرشیدنیک، فرزانه؛ افهمی، رضا؛ آیت ­اللهی، حبیب­الله (1388). نشانه­ شناسی قالی محرابی: بازتاب معماری مسجد در نقش فرش.  فصلنامه علمی انجمن فرش ایران، 4، 9-25.  
قاسمی، کیمیا؛ حمزه ­نژاد، مهدی؛ مشکینی، ابوالفضل (1398). ارایه الگوی برنامه­ ریزی کالبدی شهر ایرانی اسلامی برای پاسخ به نیازهای انسان از منظر اسلام. نقش جهان، 9(3)، 177-190.
قرچان­لو، حسین (1380)، جغرافیای کشورهای اسلامی (1). تهران: انتشارات سمت.
قره‌بگلو مینو؛ نژادابراهیمی احد؛ جاویدمهر، ملیحه (1396). شناسایی و تحلیل مؤلفه‌های تأثیرگذار بر محیط پاسخ‌ده در محلات از منظر جهان‌بینی اسلامی. نقش جهان، ۷ (۱)، ۲۱-۳۶.
قریشی بنایی، علی‌اکبر (1412، ق). قاموس قرآن. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
کامیار، مریم؛ تقوایی، علی اکبر؛ خزاعی رضا (1396). بازآفرینی اندیشه اسلامی در دگرگونی مسکن تهران.  نقش جهان، ۷ (۱)، ۱۳-۲۰.
کریم­زاده، رحمت­اله؛ اکبریان، رضا (1389). بررسی دیدگاه علامه طباطبایی در باب علم. جستارهایی در فلسفه و کلام - مطالعات اسلامی، 42(85/2)، 197-220.
محقق، محمدحسن (1362). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام. مترجم عباس قوچانی، بیروت: داراحیاء التراث العربی.
مصباح یزدی، محمدتقی (1391)، پرسش‌ها و پاسخ‌ها. جلد سوم، انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (رحمه‌الله).
مظفر، فرهنگ؛ نقره­ کار، عبدالحمید؛ حمزه­ نژاد، مهدی؛ معین­ مهر، صدیقه (1396). معناشناسی حیات و سرزندگی در آموزه های اسلامی و بررسی تاثیر آن در محله. پژوهش­های معماری اسلامی، 5 (1)، 18-32.
معینی، امیرحسین؛ ذوالفقارزاده، حسن (1396)، بررسی اصول و مبانی ریتم و تکرار، جایگاه و نقش آن در هنر و معماری اسلامی. پنجمین کنگره بین‌المللی عمران، معماری و توسعه شهری، تهران.
نوری‌نژاد، سمیه (1391). نسیم روحبخش معماری ایران بر کالبد معماری هند پس از اسلام. پژوهشنامه فرهنگی هرمزگان، 2 (4)، 142-157.
هاشم­زاده، معصوم؛ آراسته، حمیدرضا؛ عباسیان، حسین؛ زین­آبادی، حسن­ رضا (1398). ارائه الگوی تعالی سازمانی بر پایه قرآن کریم. مطالعات مدیریت انتظامی، 14(3)، 387-405.
یاران، علی؛ بهرو، حسین (1396). تاثیر فرهنگ و اخلاق اسلامی بر مسکن و کالبد فضایی خانه ­ها (نمونه موردی: خانه ­های عصر قاجار در شهر اردبیل). پژوهش های معماری اسلامی، 5 (2)، 91-107.
 
References
- Pope, C. & Mays, N. (2006). Qualitative methods in health research. In C. Pope & N. Mays (Eds.), Qualitative research in health care (pp. 1–11). Blackwell Publishing; BMJ Books. 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار