فرودستِ منفعل: بازنمایی فرودستان در رمان‌های تنگسیر و سنگ صبورِ صادق چوبک

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه جامعه‌شناسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

2 دانشجوی کارشناسی ارشد مطالعات فرهنگی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

چکیده

در این مقاله قصد داریم تا چگونگی بازنمایی فرودستان در دو رمان مهم تنگسیر و سنگ صبور، نوشتۀ صادق چوبک را بررسی کنیم. به این منظور، با نقد برخی از سنت‌های مطالعاتیِ بازنمایی فرودستان، از مفهوم درحاشیه‌-محصوربودگی برای تعریف فرودستی بهره بردیم. وضعیت فرودستی بر اساس مضامین استخراج شده از این دو اثر عبارت‌اند از: شیوۀ زیست به شدت غیراخلاقی در محیطی چرک و آلوده، آغشته به انواع انحرافات اجتماعی شدید از جمله قتل، فحشاء و کودک‌آزاری همراه با اعتقاد به خرافه‌هایی که زندگی را پیش می‌راند و اعتقادات مذهبی که دردها را تسکین می‌دهد. همچنین شاهد قربانی ‌شدن فرودست به دست غیرفرودستِ منفرد و فرودستی مضاعف زنان هستیم. این تصویر از وضعیت فرودستی در نهایت منجر به خلق فرودستِ منفعل گردیده است. علاوه بر آن، فرودستان فارغ از تفاوت‌ها و تنوعات درونی، همگی با ویژگی‌های کم و بیش یکسان و یکپارچه بازنمایی شده‌اند و وضعیت فرودستی نه محصولِ عوامل ساختاری و کلان بلکه مخلوقِ شیوۀ رفتار، باورها، اعتقادات و در یک عبارت فرهنگ فرودستی است؛ در نتیجه، مقاومت امری کمیاب و بدیع شده و به ناچار قهرمان‌سازی شده است. بنابراین، با برجسته‌سازی کلیشه‌های رفتاری، شخصیتی و محیطی، فرودست به مثابه موجودیتی با ویژگی‌هایی ذاتی معرفی شده است. در نهایت وجود این کلیشه‌ها با خود کلیشه‌ها توجیه، وضعیت فرودستی به واسطۀ فرهنگ فرودستی بازتولید شده و فرودستِ مقصر، منفعل و نادان خلق شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Passive subaltern: representation of subalterns in Tangsir and Sang-e Sabur written by Sadeq Chubak

نویسندگان [English]

  • Mohammd Yazdaninasab 1
  • Samaneh Rahimi 2
1 Assistant professor of sociology, Department of sociology, Faculty of Literature and Humanities, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
2 M.A. student in Cultural Studies, Faculty of Social Sciences, Allameh Tabataba'i University, Tehran, Iran
چکیده [English]

The aim of this paper is to explain how subalterns are represented in Tangsir and Sang-e Sabur, two novels by Sadeq Chubak, a renowned Iranian novelist. By critically reviewing some famous subaltern studies approaches, we have developed a new concept of subalternity: marginalized-enclosed subalterns. Subalternity, based on the themes of the mentioned novels, is depicted in the following ways: amoral life in a filthy and dirty situation; severe social deviances consisting of murder, depravity and child abuse; superstitious and religious beliefs that relieve pain. Subalterns are also represented in the novels as victims of individual non-subalterns, with women appearing as double victims. Therefore, this representation produces passive subalterns. Moreover, without considering diversity, subalterns have been represented as a homogenous group with more or less similar characteristics. Subalternity has not been represented as an outcome of macro social structures, but rather as an outcome of their behaviour and beliefs. Due to the said context, subaltern resistance has become rare, and inevitably, heroes have emerged. The subaltern has been introduced with certain inherent characteristics by emphasizing behaviour, characteristics, and environmental stereotypes, in addition to the absence of structural factors. As a result of subalternity culture, subalternity has been reproduced. Subalternity culture has also produced passive, guilty and ignorant subalterns.

کلیدواژه‌ها [English]

  • The subalterns
  • behavioral cliché
  • closure
  • representation
  • passivity