تحلیل جامعه‌شناختی دنیای هنر فرش (مورد مطالعه: منطقۀ اراک)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد علوم ارتباطات اجتماعی، گروه ارتباطات اجتماعی ، دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران، تهران، ایران.

2 دانشیار گروه مطالعات عالی هنر، دانشکده معماری و هنر، دانشگاه کاشان، ایران.

3 کارشناسی ارشد، گروه مطالعات عالی هنر، دانشکده معماری و هنر، دانشگاه کاشان، ایران.

https://doi.org/10.34785/J016.2021.719

چکیده

در این مقاله تلاش شده است که با استفاده از نظریه دنیای هنر هوارد بکر، دنیای هنر فرش اراک شناسایی و تحلیل شود. بکر معتقد است برای فهم جامعه‌شناسانة هنر، باید هنر را فعالیتی جمعی ببینیم. در این مقاله موضوع جمعی بودن فعالیت هنری، در مورد هنر فرش منطقة اراک مورد مطالعه قرار گرفته است. روش تحقیق کیفی بوده و گردآوری اطلاعات در آن به روش میدانی و اسنادی انجام شده است. به منظور گرد‌آوری تصاویر قدیمی فرش و سایر داده‌های اطلاعاتی، از کتاب‌های تخصصی، گزارش‌ها، منابع مکتوب و پایگاه‌های اطلاعاتی معتبر استفاده شد. در بخش میدانی، طی چندین سفر به کانون‌های مهم بافت در منطقه، گفتگوهایی با طراحان، بافندگان، فروشندگان و کارشناسان فرش اراک، پیرامون ویژگی‌های هنری و فنی بافت، معانی نقوش و همین‌طور باورها و مناسک و روابط اجتماعی مرتبط با فرش در جامعه و فرهنگ انجام شد.مطالعه بر روی سه حوزه تولید، توزیع و مصرف هنر فرش اراک و روابط میان آنها، نشان داد که نه تنها تولید فرش، یک فعالیت هنری جمعی است، بلکه هر یک از مشارکت‌کنندگان در این دنیای هنر به اندازه سهم خود بر روی محصول نهایی که همان فرش است، اثر گذاشته و شکل و معناهای نهفته در آن را تعیین می‌کنند. همچنین، این هنر نه تنها در دل جامعه بوجود آمده و بنابراین از آن متاثر است، بلکه به واسطه رابطه تعاملی و متقابل تنگاتنگی که با جامعه دارد، بر آن تاثیر هم می‌گذارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The sociological analysis of the art of carpet (Case study: Arak region)

نویسندگان [English]

  • Azam Ravadrad 1
  • Amir Hossein Chit Sazian 2
  • Azam Jaluli 3
1 Professor of Social Communication Sciences, Faculty of Social Sciences, University of Tehran.Tehran,Iran
2 Associate Professor, Department of Higher Art Studies, Faculty of Architecture and Art, Kashan University, Iran.
3 M.A. Department of Higher Art Studies, Faculty of Architecture and Art, Kashan University, Iran.
چکیده [English]

In this article, an attempt has been made to identify and analyze the world of Arak carpet art using Howard Becker’s theory of art world. Becker argues that to understand sociology of art, we must see art as a collective activity. In this article, the issue of collective artistic activity about the art of carpet in Arak region is studied.
A qualitative research method was applied using techniques of documentary field studies. Data collection has been done through gathering related documents such as books, and other sources. This was completed using field study including active observation, talking with people active in this field and taking notes. Having several trips to important centers of weaving in the region, we talked to designers, weavers, sellers add experts of Arak carpet. The question asked included subjects such as technical characteristics of weaving, the meanings of patterns as well as beliefs, rituals and social relations in the carpet art world. All these were considered relating to the society and its culture.
Study on the three areas of production, distribution and consumption of Arak carpet art world showed that not only carpet production is a collective art activity, but also each of the participants in this art world influences the final product, which is the carpet, and determines its shape and hidden meanings. In addition, this art is not only produced in the society and is therefore affected by it, but also affects it due to its close interaction and close relationship with society.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Art world
  • Arak carpet
  • Production of art
  • Distribution of art
  • Consumption of art
احمدی، پروین (1391). بررسی انسان­شناختی قالی «جوشقان». پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه هنر اصفهان، دانشکده هنر.
ادواردز، سیسیل (1367). قالی ایران. ترجمه میهندخت صبا، تهران: انتشارات فرهنگسرا.
الکساندر، ویکتوریا (1390). جامعه‌شناسی هنرها. ترجمة اعظم راودراد، تهران: انتشارات فرهنگستان هنر.
ایزدی جیران، اصغر (1388). مردم‌شناسی هنر گلیم روستایی؛ تحلیل شکل و سبک طرح­ها (روستای مولان، آذربایجان شرقی). فصلنامه انسان شناسی، 2 (10)، 9-39. 
ایزدی جیران، اصغر (1391). تجسم فرهنگ در هنر، مردم نگاری‌های ورنی قره داغ آذربایجان. رساله دکتری جامعه‌شناسی، دانشگاه تهران، دانشکده علوم اجتماعی.
ببی، ارل (1381). روش‌های تحقیق در علوم اجتماعی. ترجمه رضا فاضل، تهران: انتشارات سمت.
جمالی، سمانه سادات (1388). تأثیر فرهنگ بومی بر نقوش دست‌بافته­های کلاردشت. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه الزهرا، دانشکده هنر.
حصوری، علی (1381). مبانی طراحی سنتی در ایران. تهران: نشر چشمه.
حقدادی، اسماعیل (1385). شناخت فرش، هنری دشوار. نشریه نقش و فرش، 8 و 9.
راودراد، اعظم (1396). جامعه‌شناسی مخاطبان تئاتر ایران. تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
راودراد، اعظم و فاضل، عاطفه (1394). عوامل اجتماعی مؤثر بر تبدیل سفال از صنعت به هنر در ایران. مجله مطالعات اجتماعی ایران، 9 (3)، 54-79. 
رضوی بهابادی، الهام (1391). بررسی انسان‌شناختی سبک چلیپا در زیلوهای میبد. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه هنر اصفهان، دانشکده هنر.
رنجبر، علی (1391). تحلیل محتوای نقوش فرش دستبافت ساروق اراک با تأکید بر بازنمایی هویت فرهنگی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه کاشان، دانشکده معماری و هنر.
زکریایی کرمانی، ایمان (1391). مطالعه گفتمانی فرش کرمان از منظر نشانه‌شناسی دیداری. رساله دکترای پژوهش هنر، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده هنر.
سهرابی، مهتاب (1396). مطالعه مردم‌نگارانه عناصر و اجزای فرش ملایر، پایان‌نامه کارشناسی ارشد پژوهش هنر، دانشگاه هنر اصفهان، دانشکده پژوهش‌های عالی هنر و کارآفرینی.
صدوقی، مجید (1386). پژوهش کیفی در روانشناسی و علوم رفتاری. تهران: انتشارات هستی نما.
صور اسرافیل، شیرین (1372). غروب زرین فرش ساروق. تهران: نشر شیرین صوراسرافیل.
صور اسرافیل، شیرین (1395). فرش دستبافت هویت ناشناخته. تهران: فرهنگسرای میردشتی.
فونتن، پاتریس (1375). قالی ایران یا باغ همیشه بهار. ترجمه اصغر کریمی، تهران: معین، انجمن ایران‌شناسی فرانسه.
قانی، افسانه (1398). تحلیل فرهنگی قالی خشتی چالشتر، تهران: انتشارات سمت.
میرزایی، عبدالله؛ پیربابایی، محمدتقی؛ راودراد، اعظم؛ عباس زاده، محمد و وند شعاری، علی (1395). تبیین جامعه‌شناختی علل تحول یا ثبات در نظام طراحی قالی معاصر ایران.  فصلنامه گلجام، 29، 29-44. 
هگن بارت، هانین (1377). نقش گل و بوته با الهام از طبیعت. ماهنامه قالی ایران، 12.
Becker, Howard S. (1982): Art worlds, Berkeley. University of California Press.