از مکتب تا فرهنگ: تبیین فرایندِ اجتماعی-فرهنگی عیاری و شکل گیری ورزش زورخانه‌ای در ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه مدیریت ورزشی، دانشکده تربیت بدنی و علوم ورزشی، دانشگاه تبریز ، تبریز، ایران.

2 استادیار، گروه مدیریت ورزشی، دانشکده تربیت بدنی و علوم ورزشی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.

3 دانشیار گروه علوم اجتماعی، دانشکده علوم اجتماعی،دانشگاه تهران، تهران، ایران.

https://doi.org/10.34785/J016.2022.003

چکیده

زورخانه در رهبری فکری نهضت‌های آزادی‌بخش و ترویج آداب و آیین فتوّت و کردار جوانمردانه در دوران پرفراز و نشیب تاریخ ایران‌زمین نقش مهمی ایفاء کرده است. بنابراین، این مطالعه در پی تبیین فرایند اجتماعی– فرهنگی عیّاری و شکل‌گیری ورزش یا در واقع مکتب زورخانه‌ای در ایران است. از حیث روش‌شناسی، رویکرد این مطالعه کیفی است و از روش نظریه داده‌بنیاد هم‌ساخت‌گرایانه (رویکرد چارمز) استفاده شده است. مشارکت‌کنندگان این مطالعه (مطلعین کلیدی)، پهلوانان صاحب‌نظر و باسابقه که هم از نظر عملی و هم نظری آشنا به فرهنگ، تاریخ، آداب و رسوم زورخانه و همچنین پژوهشگران دارای سابقه پژوهش در این حوزه بودند که به شیوه گلوله برفی انتخاب شدند و در مجموع نوزده مطلع کلیدی و صاحب تجربه در ورزش زورخانه‌ای از طریق نمونه‌گیری کیفی یا هدفمند جذب شدند. برای گردآوری داده‌ها از یک مصاحبه‌نامه نیمه‌ساختمند استفاده شده و مصاحبه‌ها تا حصول به اشباع نظری ادامه یافت. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که می‌توان فرایندِ اجتماعی-فرهنگی عیاری و شکل‌گیری مکتب زورخانه در ایران را می‌توان در سه خوشه معنایی تبیین و تلخیص کرد: الف) پدیده محوری: کنش‌ها، واکنش‌ها و برهم کنش‌های جاری در فضای زورخانه؛ ب) عوامل زمینه‌ای یا شرایط اثرگذار بر کنش‌ها، واکنش‌ها و برهم کنش‌های عیاری که بخشی از آنها تسهیل‌کننده و بخشی دیگر بازدارنده آن هستند و ج) مؤلفه-های مربوط به پی‌آیندها و آثار کنش‌ها، واکنش‌ها و برهم کنش‌ها در فضای زورخانه که شامل فضای حاکم بر زورخانه، فضای حاکم بر محیط ورزش به‌عنوان یک محیط بینابین و جامعه به عنوان محیط کلان.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

From School to Culture: Explaining process of being chivalrous man and formation of the Zurkhaneh in Iran

نویسندگان [English]

  • Ahmad Moutab 1
  • Vajiheh Javani 2
  • Abouali Vedadhir 3
1 PhD Student, Department of Sports Management, Faculty of Physical Education and Sport Sciences, University of Tabriz, Tabriz, Iran.
2 Assistant Professor, Department of Sports Management, Faculty of Physical Education and Sport Sciences, University of Tabriz, Tabriz, Iran.
3 Associate Professor, Department of Social Sciences, Faculty of Social Sciences, University of Tehran, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Zurkhaneh has played an important role in teaching heroic temperament and human character during the ups and downs of Iran's history in leading liberation movements and promoting the ritual of beauty and chivalry. Therefore, the purpose of this study was to design and explain the Zurkhaneh sports model with a school-building approach. In this study, the constructivist grounded theory methodedology (developed by Kathy Charmaz) was used. Statistical sample for semi-structured interviews; Experienced and experienced wrestlers who were fully acquainted with the culture, history, and customs of Zurkhaneh both practically and theoretically, as well as researchers with a history of research were selected by snowball method and sampling ended with 19 interviews and reached theoretical saturation. In the interview analysis method, three coding stages included; Axial phenomenon, contextual factors, and consequences. Finally, in the theoretical coding stage, it can be said that the Zurkhaneh school can be divided into three clusters: a) Axial phenomenon: (actions, reactions and current interactions in the Zurkhaneh space), b) contextual factors or conditions affecting the actions, reactions and interactions, some of which are facilitators and others are deterrents, and also from the perspective of c) components of the consequences and effects of actions, reactions and interactions in the Zurkhaneh space, which include; Analyzed and explained the atmosphere of Zurkhaneh, the atmosphere of sports as an intermediate environment and society as a macro environment.

کلیدواژه‌ها [English]

  • "Zurkhaneht"
  • "ritual of generosity and chivalry"
  • " hero"
  • "school"
  • "culture"

مراجع

آفاری، ژانت (۱۳۷۹). انقلاب مشروطه ایران. ترجمه رضا رضایی، چاپ اول، نشر بیستون، تهران.
افسریان، سبحان (1395). معماری و موسیقی تعلیمی در زورخانه. مجله علمی ـ پژوهشی نظر، 42، 88-79.
امینی­زاده، سینا (1392). کاوش کیفی ورزش باستانی زورخانه (مطالعه موردی ورزشکاران شهر کرمان). فصلنامه راهبردی اجتماعی فرهنگی، 9، 109-133. 
انصاف­پور، غلامرضا (1353). تاریخ و فرهنگ زورخانه و گروه‌های اجتماعی زورخانه رو. تهران: وزارت فرهنگ و هنر.
برزگر، فرامرز (1350). ورزش و ایمان به قدرت و همبستگی ملی.  کاوه، 41 و 42، 128-138. 
برگر، پیتر آل (1380). "موج تازه سکولارزدایی از جهان: دورنمای جهانی". در: پیتر آل. برگر (ویراستار)، افول سکولاریسم (صص 33-27). مترجم افشار امیری. تهران: نشر پنگان.
جعفری، علی­ اکبر؛ و قاسمی، نعیمه (1392). "ورزش باستانی زورخانه و جایگاه آن در ترویج تشیع. شیعه شناسی، 42(11)، 168-139.
حیدری، علی؛ دولتشاه، ناصر (1391). جلوه‌های تصوف، فتوت و مذهب تشیع در ورزش باستانی و زورخانه ای ایران. پژوهش در مدیریت ورزشی و رفتار حرکتی، 20(2)، 72-57.
خالدیان، ولید (1397). صد سال ورزش پهلوانی کردستان. سنندج: آریز.
رضازاد عموزین الدینی، مجید (1388). زینب پاشا. تهران: نشر اختر.
رضوی، سید مسعود (1389). ز نیرو بود مرد را راستی (گفتاری در تاریخ و آداب و اصطلاحات ورزش باستانی و زورخانه). اطلاعات حکمت و معرفت، 60(5)، 43-39.
قاسم پور، سجاد; شهلایی، جواد; و ذاکریان، علی‌رضا (1399). بررسی نقش رسانه‌های نوین در توسعه ورزش زورخانه‌ای. رویکردهای نوین در مدیریت ورزشی، 2(4)، 36-15.
طالب‌پور، فریده؛ و ویسیان، محمد (1393). بررسی نقوش و نمادها در پوشاک ورزش زورخانه ای. نگارینه هنر اسلامی، 2(1)، 51-39.
طاهرزاده بهزاد، کریم (1363). قیام آذربایجان در انقلاب مشروطیت. تهران: اقبال. 
فرامرز قراملکی، احد (1398). اخلاق حرفه ای. تهران: انتشارات مجنون.
کوربن، هانری (1383). آیین جوانمردی. ترجمه احسان نراقی، تهران: انتشارات سخن.
گودرزی، محمود (1383). سیر تطور ورزش باستانی و زورخانه در ایران. حرکت، 22(6)، 170-149.
منتظرالقائم، اصغر؛ و حقی، پروین (1397). مفاهیم ملی و مذهبی سازنده مکتب تربیتی زورخانه. فصلنامه فرهنگ مردم ایران، 52: 97-71.
موتاب، احمد (1377). آیین فتّوت و جوانمردی و پهلوانان آذربایجان. تبریز: موسسه انتشارات روان پویا.
میریی، حسن (1349). آینه پهلوان نما. تهران: چاپ میهن.
ناهید، عبدالحسین (۱۳۶۰). زنان ایران در جنبش مشروطه. تبریز: نشر احیا.
یاسینی، راضیه (1394). کارکردهای تربیتی و فرهنگی آیین‌های زورخانه. دو فصلنامه علمی پژوهشی تربیت اسلامی،21، 150-131.
Azizi, B., et al. (2020). The Study of Chivalry Philosophy, Islamic Generosity and Moral Teachings in Athletic and Gymnasium Sports in Zurkhaneh. Sport, Ethics and Philosophy, 1-10.          
Beetham, D. (1985). Max Weber and the Theory of Modern Politics. Polity, 127, 77-128.‏
Charmaz, K. (2014). Constructing Grounded Theory. Sage.‏
Charmaz, K., & Thornberg, R. (2020). The pursuit of quality in grounded theory. Qualitative Research in Psychology, 1-23.‏
Corbin, H. (1989). Spiritual Body and Celestial Earth: from Mazdean Iran to Shi'ite Iran. Princeton University Press.
Gardner, A., McCutcheon, H., & Fedoruk, M. (2012). Discovering constructivist grounded theory's fit and relevance to researching contemporary mental health nursing practice. Australian Journal of Advanced Nursing, The, 30(2), 66-74.‏
İmanzadeh, M., Karahüseyinoğlu, F., Altungül, O., & Parastar, N. (2016). Zorkhaneh and Modernization process in View Point of Iran´ s superior mentors. International Journal of Humanities and Cultural Studies (IJHCS)​ ISSN 2356-5926, 1(1), 1586-1593.‏
Wilson, B. R. (2016). Religion in Secular Society: Fifty Years on. Oxford University Press.‏
 

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 12 شهریور 1400
  • تاریخ بازنگری: 03 دی 1400
  • تاریخ پذیرش: 13 دی 1400

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار